Bankomat – czym jest i jak działa?

Choć płatności bezgotówkowe z dnia na dzień zyskują coraz większą popularność, to nadal chętnie korzystamy z bankomatów. Z pewnością nie raz ratowały nasze zakupy, kiedy nagle okazywało się, że jest awaria terminala lub dany sklep przyjmuje tylko gotówkę. Dlatego warto wiedzieć, które banki mają największą sieć darmowych bankomatów. Jak działają te urządzenia? Czy służy tylko do wypłaty gotówki? Sprawdzamy.

Kto wymyślił bankomat?

Pierwszy bankomat zaprojektował w 1939 roku Amerykanin Luther George Simjian. Jednak jego urządzenie powstało dopiero w 1960 roku i nie spotkało się z pozytywnym odzewem wśród klientów.

Równolegle nad maszyną do wypłaty gotówki pracował w Londynie John Shepherd-Barron. Dzięki niemu w 1967 roku uruchomiono pierwszy w Europie bankomat.

Początkowo, by wypłacić gotówkę, potrzebna była kupiona wcześniej papierowa karta znakowana węglem C-14 (urządzenie zatrzymywało ją po transakcji) oraz czek. Tożsamość klienta była potwierdzana najpierw sześciocyfrowym PIN-em, jednak dla ułatwienia z czasem skrócono go do 4 cyfr.

W 1969 roku powstało pierwsze urządzenie wykorzystujące karty z paskiem magnetycznym. Jego twórcą był Donald Wetzel. Jednak bankomaty działające online powstały dopiero w 1974 roku.

W Polsce pierwsze urządzenia miał swoją premierę w 1987 roku.

Co to jest bankomat?

Bankomat jest urządzeniem samoobsługowym służącym przede wszystkim do wypłaty gotówki. Weryfikacja klienta odbywa się przy użyciu karty płatniczej (z paskiem magnetycznym lub chipem). Do autoryzacji operacji potrzebny jest czterocyfrowy PIN.  

Jakie są rodzaje bankomatów?

Na polskich ulicach możemy trafić na różne rodzaje bankomatów. Przed dokonaniem wypłaty warto zweryfikować limit jednorazowej wypłaty z bankomatu. Co ciekawe oprócz tego obowiązuje nas ogólny limit wypłat z bankomatów. Co do samych urządzeń – wyróżniamy:

ATM (Automated Teller Machine)

To urządzenie wielofunkcyjne. Oferuje nie tylko wypłatę gotówki (wpłatomat), ale także wpłatę, sprawdzenie stanu konta, doładowanie telefonu, czy wydruk historii transakcji.

CD (Cash Dispenser)

To maszyna przeznaczona wyłącznie do wypłaty gotówki. Co istotne, cześć urządzeń oferuje nie tylko wypłatę PLN, ale również waluty obce. O wypłacie EUR z bankomatu pisaliśmy w osobnym artykule.

Cashless ATM (urządzenie bezgotówkowe)

Nie służy bezpośrednio do wypłaty gotówki. Jest instalowany najczęściej obok stacji benzynowych lub sklepów. Po włożeniu karty i podaniu PIN-u oraz wpisaniu kwoty wypłaty urządzenie drukuje potwierdzenie z kodem kreskowym lub kodem QR. Z takim kwitkiem należy udać się do sklepowej kasy, a kasjer wypłaci klientowi żądaną kwotę.

Cash Recycle

Urządzenie oprócz wypłaty gotówki posiada także funkcję wpłaty. Działanie maszyny opiera się na zamkniętym obiegu gotówki – jeden klient wpłaca gotówkę, a kolejny może wykorzystać te banknoty do wypłaty. Co ciekawe niektóre urządzenia mają opcje wpłaty EURO we wpłatomacie.

Bankomaty dzieli się także ze względu na lokalizację. Istnieją maszyny:

• wewnętrzne;
• zewnętrzne;
• przyścienne;
• mobilne.

Największymi producentami bankomatów na świecie są: Diebold, NCR, Wincor Nixdorf.

Jak jest zbudowany bankomat?

Interfejs użytkownika jest wyposażony w:

• ekran (często dotykowy), na którym wyświetlają się polecenia i komunikaty;
• klawisze funkcyjne po obu stronach ekranu pozwalające wybierać pozycje z menu;
• klawiaturę, umożliwiającą, np. wpisanie PIN-u lub kwoty wypłaty;
• czytnik kart płatniczych, do którego wkładamy kartę i/lub czytnik kart zbliżeniowych;
• drukarkę pokwitowań;
• podajnik gotówki.

O ile wygląd zewnętrzny bankomatu nie jest żadną tajemnicą, to niewiele osób miało okazję podejrzeć, jak taka maszyna wygląda od środka.

Bankomat możemy podzielić na:

• komorę górną, czyli część dostępną zarówno dla użytkownika (z przodu), jak i administratora;
• komorę dolną, do której wgląd ma tylko administrator.

Wnętrze bankomatu kryje w sobie wiele elementów. Zerkając do komory górnej od zaplecza, zobaczymy, m.in. moduł diagnostyczny oraz mechanizmy poszczególnych urządzeń. Dowiemy się wówczas, np. że czytnik kart posiada pojemnik na karty zatrzymywane w wyjątkowych sytuacjach. Ma to miejsce kiedy okazuje się, że „plastik” jest uszkodzony, zastrzeżony lub klient nie odbierze go w przeciągu kilku sekund. Wtedy przysłowiowo bankomat zjada naszą kartę płatniczą.

Natomiast najważniejszymi elementami komory dolnej i jednocześnie całej maszyny są:

• sejf z kilkoma kasetami na banknoty (każda „szufladka” jest przeznaczona na konkretny nominał);
• komputer sterujący.

W zależności od modelu, niektóre bankomaty mają także:

• moduł wpłacający (w bankomatach posiadających również funkcję wpłatomatu);
• drukarkę stanu konta;
• system kamer;
• moduł depozytu inteligentnego lub kopertowego (wpłata zamknięta na konto);
• urządzenia telekomunikacyjne;
• moduł do wypłacania monet;
• drukarkę dziennika operacji.

Jak działa bankomat?

Poniżej przedstawiamy schemat działania bankomatu.

1. Wkładamy w szczelinę bankomatową kartę lub zbliżamy do wyznaczonego miejsca telefon albo „plastik”.
2. Wpisujemy kod PIN.
3. Bankomat łączy się z systemem informatycznym banku, by sprawdzić poprawność PIN-u i przeanalizować informacje zapisane na karcie. W ciągu tych kilku sekund musi, m.in.: potwierdzić naszą tożsamość, sprawdzić stan konta, to, czy karta nie została zablokowana itp. Niektóre urządzenia umożliwiają także weryfikację biometryczną, np. przy użyciu odcisku palca lub obrazu siatkówki oka.
4. Jeśli bankomat otrzyma zgodę na przeprowadzenie zleconej operacji – zrealizuje ją.

Jak włożyć kartę do bankomatu?

Kartę powinniśmy włożyć do bankomatu Awersem do góry i chipem do przodu. Takie włożenie karty do bankomatu gwarantuję nam zazwyczaj bezproblemową obsługę. Dla uściślenia awers to ta strona bez paska magnetycznego. Więcej informacji o budowie karty płatniczej w dedykowanym artykule.

Co oprócz wypłaty gotówki oferuje bankomat? Dodatkowe funkcje.

Najczęściej wykorzystujemy bankomaty do wypłaty lub wpłaty gotówki przy użyciu karty płatniczej. Jednak współczesne maszyny kryją w sobie dużo więcej funkcji, m.in.:

1. wypłata BLIK to sposób na pozyskanie gotówki z bankomatu bez użycia karty płatniczej. Wystarczy telefon z aplikacją mobilną banku. Na ekranie maszyny wybieramy odpowiednie polecenie. Generujemy i wpisujemy kod BLIK. Następnie podajemy kwotę, potwierdzamy operację i odbieramy gotówkę. Ciekawą opcją wypłaty gotówki są także czeki BLIK.
2. wypłata gotówki bez karty (zblizeniowo), jeśli mamy telefon z technologią NFC oraz odpowiednią aplikację, np. Google Pay (wyplata zbliżeniowa) lub Apple Pay (wyplata zbliżeniowa), również wypłacimy gotówkę bez użycia karty. Musimy jedynie znaleźć bankomat, który posiada funkcję zbliżeniową. Potem wystarczy przyłożyć smartfon, podać PIN oraz kwotę do wypłaty i poczekać na banknoty. Więcej o wypłacie i wpłacie pieniędzy w bankomacie bez karty, przeczytacie w dedykowanym artykule
3. zmiana PIN-u. By zmienić PIN do karty w bankomacie, należy najpierw podać obecny kod, a następnie wybrać polecenie Zmiana kodu PIN. Następnie dwukrotnie wprowadzamy nowy PIN i zatwierdzamy. Co ważne ta opcja dostępna jest tylko w niektórych bankomatach, np. sieci Euronet. Również nie wszystkie banki dają swoim klientom taką możliwość.
4. doładowanie telefonu. Wystarczy wybrać odpowiednie polecenie z menu, a następnie nazwę operatora. Kolejnym krokiem jest wpisanie kwoty doładowania i numeru telefonu. Na koniec bankomat wydrukuje potwierdzenie.
5. sprawdzenie stanu rachunku Po wpisaniu PIN-u i wybraniu opcji Sprawdzenie salda rachunku (lub podobnej) na ekranie wyświetlą się informacje na temat stanu konta. Jeśli potrzebujemy, możemy także zrobić wydruk.
   1. pobranie historii rachunku;
   2. zlecanie przelewów;
   3. wymiana walut;
   4. rezerwację biletów lotniczych.

Zakres dostępnych usług zależy przede wszystkim od rodzaju maszyny i oferty banku. Warto dodać, że korzystanie z niemal wszystkich dostępnych w bankomacie opcji może wiązać się z naliczeniem dodatkowej prowizji.

Bankomat podsumowanie

W obecnych czasach bankomaty, już nie służą wyłącznie do wypłaty środków. Cześć urządzeń stała się wielofunkcyjna i umożliwia sprawdzenie stanu konta, wpłatę pieniędzy, wypłatę pieniędzy bez karty (BLIK) czy nawet wpłatę pieniędzy bez karty (BLIK). Chociaż nie zawsze będzie nam po drodze z tymi urządzeniami, dlatego polecamy zapoznanie się zarówno z alternatywnymi możliwościami wypłaty pieniędzy na konto jak i wpłaty pieniędzy z konta. W artykułach prezentujemy uniwersalne sposoby, mające zastosowanie dla wszystkich rachunków z rankingu kont osobistych.

FAQ

Autor artykułu

Michał Król

Pozostałe publikacje autora

Z wykształcenia finansista. Posiada wieloletnie doświadczenie w instytucjach finansowych i bankach. Czuwa nad merytorycznymi aspektami artykułów. Potrafi w jasny i prosty sposób wyjaśnić nawet zawiłe aspekty świata finansów. Na bieżąco śledzi nowości w świecie Fintechów i podpowiada jak najlepiej wykorzystywać funkcje poszczególnych z nich. Lubi Podróże, zainteresowany jest światem inwestycji i jest pasjonatem Lotnictwa.