Przedsiębiorca, który planuje otworzyć działalność gospodarczą, musi zmierzyć się z dylematem, jaką formę organizacyjno-prawną powinna ona przybrać. Jednoosobowa działalność gospodarczą czy może jakiś rodzaj spółki? Jeśli to drugie, to która będzie najlepsza? By podjąć dobrą decyzję, warto poznać cechy charakterystyczne poszczególnych opcji. Sprawdzamy, jakie rodzaje spółek funkcjonują w Polsce i co warto o nich wiedzieć.
Jeżeli chodzi o popularność, to w Polsce JDG jest najpopularniejszą formą działalności. W przypadku spółek, przedsiębiorcy głownie wybierają spółkę z o.o. ze względu na możliwości jakie oferuję (optymalizacja podatkowa, ograniczona odpowiedzialność czy niewielki wymagany kapitał zakładowy). Pozostałe typy działalności są mniej popularne, chociaż w dalszym ciągu można spotkać licznie występujące spółki cywilne, struktury spółek spółka z .o.o. – komandytowa czy spółki akcyjne (charakterystyczne dla większych przedsięwzięć).
Jednoosobowa działalność gospodarcza jest jedną z najczęściej wybieranych form prowadzenia firmy. Być może dlatego, że sam proces rejestracji jest szybki i prosty. Niektóre banki umożliwiają zakładanie JDG online wraz z rachunkiem firmowym. Jednak nie dla każdego JDG będzie odpowiednia. Oprócz tego polski przedsiębiorca ma do wyboru 8 rodzajów spółek.
Spółki dzielimy na te podlegające przepisom Kodeksu cywilnego, czyli spółkę cywilną oraz te, których działalność reguluje Kodeks spółek handlowych – spółki handlowe.
Następnie spółki handlowe dzielą się na:
Warto wiedzieć, że w zależności od rodzaju spółki banki różnicują ofertę produktowa – konta bankowe. dla przykładowo spółki jawnej ma zbliżoną ofertę do JDG. Tym samym koszt prowadzenia produktu jest istotnie niższy. Dla spółek podlegających pod regulacje KSH koszt prowadzenia konta firmowego jest wyższy. Najlepsze rachunki firmowe prezentujemy w rankingu kont firmowych oraz rankingu kont dla spółek z o.o.
Spółkę cywilną mogą założyć minimum dwie osoby fizyczne, prawne oraz jednostki organizacyjne posiadające zdolność prawną. Chociaż to wspólnicy (nie spółka) uznawani są za przedsiębiorców, spółce nadawany jest NIP oraz numer REGON.
Spółki cywilnej nie trzeba zgłaszać do KRS. Natomiast każdy ze wspólników musi zarejestrować się w CEIDG.
Wspólne cele oraz zasady funkcjonowania spółki określone zostają w umowie, która musi być zawarta w formie pisemnej. Warto zaznaczyć, iż jeśli wkładem do spółki ma być nieruchomość, konieczne jest sporządzenie jej w formie aktu notarialnego.
Przepisy Kodeksu cywilnego nie regulują bezpośrednio zasad tworzenia nazw spółek cywilnych. Jednak uznaje się, że nazwa powinna składać się z imion i nazwisk (lub nazw firm) wszystkich wspólników oraz oznaczenia „spółka cywilna” lub „s.c.”.
Spółka cywilna nie posiada osobowości prawnej. Nie jest bytem odrębnym od wspólników. Nie może we własnym imieniu zaciągać kredytów, czy podpisywać umów. Mogą to robić wspólnicy, biorąc pełną odpowiedzialność za podejmowane czynności. Za zaciągnięte zobowiązania odpowiadają solidarnie swoim majątkiem osobistym.
Sama spółka cywilna nie jest podatnikiem podatku dochodowego. To wspólnicy odprowadzają podatek PIT lub CIT. Natomiast spółka ma obowiązek rozliczania się z podatku VAT oraz podatku akcyzowego.
Księgowość w spółce cywilnej może mieć postać uproszczoną, jeśli nie zostanie przekroczony limit 2 mln euro przychodu i wspólnikami są wyłącznie osoby fizyczne. Powyżej tej kwoty oraz w sytuacji, kiedy minimum jeden wspólnik jest osobą prawną lub „ułomną osobą prawną” rodzi się obowiązek prowadzenia pełnej księgowości.
Każdy wspólnik traktowany jest jako oddzielny przedsiębiorca i zobowiązany jest do comiesięcznego odprowadzania składek ZUS. Sama spółka cywilna musi zgłosić się jako płatnik, jeśli zatrudnia pracowników.
Co istotne, w spółce cywilnej mamy solidarną odpowiedzialność. Przykładowo, jeśli jeden ze wspólników zalega z opłacaniem składek ZUS. To urząd może dochodzić roszczeń od drugiego wspólnika.
Spółki osobowe są spółkami prawa handlowego. Nazywa się jeułomnymi osobami prawnymi, czyli jednostkami organizacyjnymi nieposiadającymi osobowości prawnej. Mają jedynie zdolność prawną. W praktyce oznacza to, że mogą we własnym imieniu nabywać prawa, prowadzić przedsiębiorstwo, zaciągać zobowiązania, pozywać i być pozywanym.
Charakteryzują się osobistym zaangażowaniem wspólników w działalność spółki. Ich celem jest prowadzenie przedsiębiorstwa pod własną firmą. Wspólnicy realizują to założenie poprzez wniesienie wkładów i podejmowanie innych działań, które są określone w umowie spółki.
Nie muszą posiadać oficjalnych organów. Wyjątkiem jest spółka komandytowo-akcyjna, gdzie musi funkcjonować walne zgromadzenie akcjonariuszy oraz rada nadzorcza (jeśli jest więcej niż 25 akcjonariuszy).
Do zawiązania spółki osobowej nie jest wymagany wkład minimalny. Jej majątek określony jest w umowie spółki. Powstaje wskutek wniesienia wkładów (pieniężnych lub niepieniężnych) przez wspólników. Jest nim także każde mienie nabyte w trakcie jej istnienia. Również w tym przypadku wyjątek stanowi spółka komandytowo-akcyjna, gdzie wymagane jest zgromadzenie minimum 50 tys. kapitału zakładowego.
Spółka osobowa zaczyna funkcjonować dopiero po uzyskaniu wpisu do KRS.
To szczególny rodzaj spółki. Może być zawiązana przez co najmniej dwie osoby fizyczne, wykonujące wolny zawód. Wspólników spółki partnerskiej nazywa się partnerami. Zgodnie z art.88 KSH:
Partnerami w spółce mogą być osoby uprawnione do wykonywania następujących zawodów: adwokata, aptekarza, architekta, fizjoterapeuty, inżyniera budownictwa, biegłego rewidenta, brokera ubezpieczeniowego, diagnosty laboratoryjnego, doradcy podatkowego, maklera papierów wartościowych, doradcy inwestycyjnego, księgowego, lekarza, lekarza dentysty, lekarza weterynarii, notariusza, pielęgniarki, położnej, radcy prawnego, rzecznika patentowego, rzeczoznawcy majątkowego i tłumacza przysięgłego.
Powinna być zawarta na piśmie pod rygorem nieważności. Ponadto, jeśli partner wnosi jako wkład nieruchomość, umowa musi przybrać formę aktu notarialnego. W przypadku wkładu w postaci przedsiębiorstwa – podpisy muszą być poświadczone notarialnie.
Nazwa spółki partnerskiej powinna składać się z:
Spółka partnerska jest osobnym podmiotem prawnym i odpowiada za swoje zobowiązania. Jeśli majątek spółki jest niewystarczający na ich pokrycie, wówczas to partnerzy muszą uregulować wszelkie należności. Odpowiadają za nie solidarnie i subsydiarniecałym swoim majątkiem bez ograniczeń.
Partner może być zwolniony z odpowiedzialności, jeśli zobowiązania spółki:
Zgodnie z art. 95 § 2 KSH:
Umowa spółki może przewidywać, że jeden albo większa liczba partnerów godzą się na ponoszenie odpowiedzialności tak jak wspólnik spółki jawnej.
Podatek dochodowy w spółce partnerskiej płacą partnerzy, a nie spółka. Mogą wybrać jedną z dwóch form rozliczenia:
Do momentu kiedy przedsiębiorca nie przekroczy 2 mln euro przychodu, może prowadzić księgowość uproszczoną (księga przychodów i rozchodów). Powyżej tego limitu – musi przejść na pełną księgowość.
Spółka musi płacić ZUS jedynie za osoby, które zatrudnia na umowę o pracę lub umowę-zlecenie. Każdy wspólnik jest odrębnym przedsiębiorcą. Oznacza to, że musi we własnym zakresie odprowadzać składki na ubezpieczenie społeczne i zdrowotne.
Założycielami spółki komandytowej może co najmniej dwóch wspólników będących osobami fizycznymi, osobami prawnymi lub jednostkami organizacyjnymi nieposiadającymi osobowości prawnej. Tę spółkę wyróżnia szczególny podział odpowiedzialności i obowiązków wspólników. Dzielą się oni na:
Umowa spółki komandytowej (również jej zmiany) powinna przyjąć formę aktu notarialnego. Jeśli wkłady zostaną wniesione tylko w formie pieniężnej, umowa może być zawarta online za pośrednictwem systemu S24. Wówczas korzysta się ze wzorca umowy.
Nazwa spółki powinna zawierać nazwisko minimum jednego komplementariusza (lub nazwę firmy, jeśli komplementariuszem jest osoba prawna) oraz dopisek „spółka komandytowa” lub „sp. k.”.
Dane komandytariusza nie mogą być uwzględnione w nazwie spółki. Jeśli zostaną umieszczone – będzie ponosił taką samą odpowiedzialność za zobowiązania spółki jak komplementariusz.
Od 1 stycznia 2021 roku spółka komandytowa podlega opodatkowaniu podatkiem dochodowym od osób prawnych (CIT). W zależności od osiąganego dochodu będzie to 9% (mali podatnicy) lub 19%.
Dodatkowo podatek dochodowy muszą odprowadzić także wspólnicy, którym wypłacany jest zysk firmy. Każdy może wybrać inny sposób rozliczenia, np. podatek liniowy lub skalę podatkową.
Spółka komandytowa musi prowadzić pełną księgowość z księgami rachunkowymi oraz sporządzać, m.in. sprawozdania finansowe.
Spółka komandytowa jest płatnikiem składek ZUS jedynie za osoby zatrudnione na podstawie umowy o pracę lub umowy-zlecenia. Poza tym każdy wspólnik samodzielnie musi odprowadzać składki na ubezpieczenie.
Definicję spółki jawnej znajdziemy w art. 22 § 1 KSH:
Spółką jawną jest spółka osobowa, która prowadzi przedsiębiorstwo pod własną firmą, a nie jest inną spółką handlową.
Spółkę jawną może zawiązać minimum dwóch wspólników (osoby fizyczne, osoby prawne lub jednostki organizacyjne posiadające zdolność prawną). To dobre rozwiązanie dla osób prowadzących małą lub średnią działalność gospodarczą nieobarczoną dużym ryzykiem.
Jest uznawana za najprostszą spółkę handlową. Przepisy o spółce jawnej dają wspólnikom dużo swobody co do zapisów w umowie.
Spółka jawna musi posiadać umowę zawartą w formie pisemnej pod rygorem nieważności. W sytuacji, kiedy wkłady będą wnoszone wyłącznie w formie pieniężnej można skorzystać ze wzorca umowy w systemie S24. Jeśli wkładem będzie nieruchomość, konieczne jest spisanie umowy w postaci aktu notarialnego.
W nazwie spółki jawnej musi znajdować się nazwisko lub pełna nazwa firmy minimum jednego wspólnika oraz oznaczenie „spółka jawna” lub „sp. j.”.
Wspólnicy odpowiadają solidarnie za zobowiązania spółki całym swoim majątkiem. Jednak zgodnie z art. 31. KSH ta odpowiedzialność ma charakter subsydiarny. Oznacza to, że wierzyciel może rozpocząć egzekucję z majątku wspólnika, dopiero gdy majątek spółki okaże się niewystarczający do pokrycia należności.
Zaletą spółki jawnej jest jednokrotne opodatkowanie. Podatek płacą jedynie wspólnicy, a nie spółka. Osoby fizyczne mogą wybrać najkorzystniejszą formę rozliczeń, np. skalę podatkową, podatek liniowy lub ryczałt od przychodów ewidencjonowanych.
Przedsiębiorcy prowadzący działalność w ramach spółki jawnej mogą prowadzić księgowość uproszczoną, dopóki nie przekroczą limitu 2 mln euro przychodu. Powyżej tej kwoty muszą przejść na pełną księgowość.
Obowiązkowemu ubezpieczeniu społecznemu i zdrowotnemu podlegają wspólnicy. Spółka płaci składki ZUS wyłącznie za pracowników zatrudnionych na umowę o pracę lub umowę-zlecenie.
Jak sama nazwa wskazuje spółka komandytowo-akcyjna to hybryda spółki komandytowej i akcyjnej. Posiada cechy spółki akcyjnej, jednak nie ma osobowości prawnej. Jej założycielami musi być dwóch lub więcej wspólników. Mogą nimi być osoby fizyczne, osoby prawne oraz jednostki organizacyjne mające zdolność prawną.
Podobnie jak w spółce komandytowej minimum jeden wspólnik pełni funkcję komplementariusza, a drugi – akcjonariusza.
Spośród innych spółek osobowych spółkę komandytowo-akcyjną wyróżnia:
Spółka komandytowo-akcyjna musi mieć statut w formie aktu notarialnego. Powinien on zawierać m.in. informacje o wysokości kapitału zakładowego, liczbie i rodzaju akcji, sposobie organizacji oficjalnych organów spółki, dane komplementariuszy.
Nazwa spółki musi zawierać nazwisko lub nazwę minimum jednego komplementariusza wraz z dopiskiem „spółka komandytowo-akcyjna” lub „S.K.A.”. W nazwie nie mogą znajdować się nazwiska akcjonariuszy.
Od roli, jaką wspólnik pełni w spółce (komplementariusz lub akcjonariusz) zależy zakres jego obowiązków i stopień odpowiedzialności.
Komplementariusz ma prawo reprezentować spółkę. Aktywnie zajmuje się prowadzeniem działalności i podejmuje bieżące decyzje. Odpowiada za zobowiązania spółki całym swoim majątkiem (jeśli majątek spółki nie wystarczy na pokrycie zadłużenia).
Akcjonariusz może reprezentować spółkę wyłącznie jako jej pełnomocnik. Jest pozbawiony prawa do prowadzenia spraw spółki (o ile statut nie stanowi inaczej). Jego odpowiedzialność ogranicza się do wysokości wniesionego wkładu.
Podatki, księgowość i ZUS
Spółka komandytowo-akcyjna jest podwójnie opodatkowana. Najpierw podatek dochodowy od osób prawnych odprowadzany jest od przychodu spółki. Następnie wspólnicy płacą podatek od otrzymanych dywidend.
Spółka ma obowiązek prowadzić pełną księgowość i przygotowywać sprawozdania finansowe.
Funkcję płatnika składek ZUS spółka pełni wyłącznie wtedy kiedy jest pracodawcą. Wspólnicy nie podlegają z tego tytułu ubezpieczeniu zdrowotnemu i społecznemu. Mogą natomiast we własnym zakresie opłacać za siebie składki na ubezpieczenie emerytalne i rentowe.
Więcej informacji nt. spółki SKA w dedykowanym artykule.
Spółki kapitałowe są spółkami prawa handlowego, których działalność opiera się na kapitale zakładowym. Ich skład osobowy może ulegać zmianom. Mogą być prowadzone w dowolnym celu, o ile jest on zgodny z prawem. Najczęściej tę formę prawną wykorzystuje się do prowadzenia dużych przedsiębiorstw.
Spółki kapitałowe posiadają osobowość prawną, którą zyskują dopiero po uzyskaniu wpisu do KRS. Oznacza to, że są podmiotami praw i obowiązków odrębnymi od wspólników. Mogą we własnym imieniu wykonywać wszystkie czynności prawne.
Założyciele spółki kapitałowej muszą najpierw zgromadzić minimalny kapitał zakładowy. Jego wysokość zależy od rodzaju spółki. Wkłady na jego pokrycie mogą być wnoszone w formie pieniężnej lub niepieniężnej (aportowej).
Kolejnymi cechami charakterystycznymi spółek kapitałowych jest:
Spółka kapitałowa może posiadać dowolną nazwę. Jedynym wymogiem jest dodanie dopisku określającego rodzaj spółki:
Spółkę akcyjną może założyć minimum jedna osoba fizyczna, osoba prawna (oprócz jednoosobowej spółki z o.o.) lub jednostka organizacyjna nieposiadająca osobowości prawnej. Ta forma prowadzenia działalności jest przeznaczona dla dużych przedsiębiorstw. Szczególną cechą spółki akcyjnej jest możliwość emisji akcji (czym są akcje?), dlatego będzie odpowiednia również dla firm planujących wejście na giełdę.
Jej statut musi być sporządzony z zachowaniem formy aktu notarialnego. Minimalny kapitał zakładowy to 100 tys. zł, a minimalna wartość nominalna akcji – 1 grosz.
Spółka akcyjna pełni funkcję płatnika wyłącznie wobec osób zatrudnionych. Akcjonariusze nie muszą opłacać składek ZUS.
Ten rodzaj spółki kapitałowej istnieje dopiero od 1 stycznia 2021 roku. Może być zawiązana przez jednego lub więcej wspólników, będących osobami fizycznymi, osobami prawnymi (poza jednoosobową spółką z o.o.) lub jednostkami organizacyjnymi mającymi zdolność prawną. By ją założyć, trzeba spisać umowę w formie aktu notarialnego lub skorzystać ze wzorca umowy w systemie S24.
Jak sama nazwa wskazuje, PSA posiada cechy spółki akcyjnej, jednak są one nieco uproszczone. Przykładem jest zastąpienie kapitału zakładowego kapitałem akcyjnym, którego minimalna wartość to 1 zł. W odróżnieniu od spółki akcyjnej w PSA wkładem mogą być także świadczenie pracy lub usług oraz prawa niezbywalne. Zamiast rady nadzorczej można powołać radę dyrektorów, która łączy w sobie funkcję zarządzającą i nadzorczą.
Co ważne prosta spółka akcyjna nie ma prawa do emisji akcji.
PSA ponosi odpowiedzialność za swoje zobowiązania całym majątkiem. Akcjonariusze mogą stracić jedynie wniesione wkłady.
Jeśli spółka jest pracodawcą, musi płacić składki ZUS za osoby zatrudnione. Akcjonariusze są zwolnieni z obowiązku odprowadzania składek na ubezpieczenie społeczne. Wyjątkiem są osoby, które jako wkład wnoszą świadczenie pracy lub usług.
Spółkę z o.o. może utworzyć minimum jedna osoba fizyczna, osoba prawna lub jednostka organizacyjna posiadająca zdolność prawną(z wykluczeniem jednoosobowej spółki z o.o. jako jedynego założyciela).
Umowa spółki musi być zawarta w formie aktu notarialnego lub w przypadku jednoosobowej spółki z o.o. – aktu założycielskiego. Możliwe jest także założenie spółki z o.o. całkowicie online w systemie S24 (jeśli wkłady wnoszone są w formie pieniężnej).
By zawiązać spółkę z ograniczoną odpowiedzialnością, należy zgromadzić kapitał zakładowy w wysokości co najmniej 5 tys. zł. Przy czym wartość nominalna udziału musi wynosić minimum 50 zł. Sam koszt prowadzenia takiej formy działalności to m.in. kilkaset złotych miesięcznie (więcej o koszcie prowadzenia spółki z o.o w naszym wpisie)
Odpowiedzialność wspólników za zobowiązania spółki ogranicza się do wysokości wkładu wniesionego na kapitał zakładowy. Jednak zgodnie z art. 299 § 1 KSH:
Jeżeli egzekucja przeciwko spółce okaże się bezskuteczna, członkowie zarządu odpowiadają solidarnie za jej zobowiązania.
Zagłębiając się w kolejne paragrafy ww. artykułu, okazuje się, że w określonych przypadkach członek zarządu może uwolnić się od odpowiedzialności.
Wieloosobowe spółki z o.o. nie muszą płacić składek ZUS. Taki obowiązek mają jednoosobowe spółki z o.o. oraz te, które zatrudniają pracowników na podstawie umowy o pracę lub umowy-zlecenia. Ostatnie zmiany wprowadziły obowiązek oskładkowania (składka zdrowotna), wynagrodzenia wypłacanego zarządowi. Jednak jest pewna opcja obejścia obowiązku odprowadzania składek od wynagrodzenia członka zarządu.
Przed założeniem tego rodzaju działalności warto zapoznać się z formami opodatkowania spółki z.o.o, proponujemy sprawdzenie czy na pewno musimy odprowadzać Vat z prowadzonej działalności w formie spółki z.o.o.
Więcej o zakładaniu spółki z o.o. w dedykowanym artykule.
Jak widać powyżej dostępna jest mnogość opcji. Co ciekawe wybrane formy działalności można łączyć. Posiadaczem spółki akcyjnej może być spółka z o.o. i vice versa. Spółkę z o.o. można połączyć ze spółką komandytowa, dzięki czemu ewentualna odpowiedzialność właścicieli jest jeszcze bardziej ograniczona. Polacy jednak najczęściej wybierają najzwyklejsza jednoosobową działalność gospodarcza, ze względu na niewielki stopień skomplikowania, uproszczoną księgowość czy przypisanie dochodu do właściciela. W przypadku spółek kapitałowych pojawia się problem podwójnego opodatkowania, pełnej księgowości i innych obowiązków (np. tworzenie sprawozdań finansowych, odbywanie walnego zgromadzenie, powoływanie organów zarządczych itp.). Z tego względu spółki są wybierane przez bardziej doświadczonych przedsiębiorców, mających czas i pieniądze na odnalezienie się w bardziej skomplikowanych przepisach.
W Polsce wyróżniamy 8 rodzajów spółek: spółkę cywilną oraz spółki handlowe. Spółki handlowe dzielimy na osobowe (spółka jawna, partnerska, komandytowa, komandytowo-akcyjna) i kapitałowe (spółka z ograniczoną odpowiedzialnością, akcyjna, prosta spółka akcyjna).
Spółka cywilna jest jedyną spółką, która podlega pod przepisy Kodeksu cywilnego. Jej wspólnicy muszą zarejestrować się jedynie w CEIDG. Działalność pozostałych spółek reguluje Kodeks prawa handlowego. Konieczne jest uzyskanie wpisu do KRS.
Spółka cywilna oraz spółki osobowe posiadają jedynie zdolność prawną. Muszą mieć minimum dwóch wspólników, a do ich zawiązania nie jest wymagany minimalny wkład finansowy (oprócz spółki komandytowo-akcyjnej). Wszyscy wspólnicy (lub tylko komplementariusze) zarządzają spółką i solidarnie odpowiadają za jej zobowiązania całym majątkiem.
Spółki kapitałowe mają osobowość prawną. Muszą dysponować określonym kapitałem zakładowym i powołać oficjalne organy. Mogą być założone nawet przez jedną osobę. Wspólnicy/akcjonariusze nie odpowiadają majątkiem osobistym za długi spółki.
Spółka cywilna to tak naprawdę umowa pomiędzy wspólnikami, która określa zasady współpracy. Spółka nie jest samodzielnym podmiotem w obrocie gospodarczym, więc nie może we własnym imieniu prowadzić czynności prawnych. Mogą to robić wyłącznie wspólnicy, którzy za zobowiązania firmy odpowiadają własnym majątkiem.
Wspólnicy w spółce cywilnej, partnerskiej i jawnej odpowiadają solidarnie za zobowiązania spółki. W spółce komandytowej i komandytowo-akcyjnej wierzyciel może domagać się jedynie od komplementariuszy uregulowania należności firmy z własnego majątku.
W spółkach kapitałowych wspólnicy lub akcjonariusze nie odpowiadają majątkiem za długi spółki. Wyjątkiem jest sytuacja, w której wspólnik w spółce z o.o. jest jednocześnie członkiem zarządu. Zgodnie z art. 299 § 1 KSH:
Jeżeli egzekucja przeciwko spółce okaże się bezskuteczna, członkowie zarządu odpowiadają solidarnie za jej zobowiązania.
W niektórych przypadkach członek zarządu może uwolnić się od odpowiedzialności.
Najczęściej wybieraną spółka jest spółka z o.o., wynika to z ograniczonej odpowiedzialności wspólników, niedużych wymogów kapitałowych czy szerokich możliwości. Innym rodzajem często wybieranych spółek są spółki cywilne, w tym przypadku mamy możliwość skorzystania z uproszczonej księgowości i nie musimy się martwić o kwestię podwójnego opodatkowania. Jednak w tym przypadku warto wziąć pod uwagę nieograniczoną odpowiedzialność wspólników.