Czy urząd skarbowy może sprawdzić konto osoby prywatnej?

Urząd skarbowy ma bardzo wiele uprawnień wobec podatników. Jednym z nich jest możliwość skontrolowania konta bankowego. Nie są one przeprowadzane zbyt często, ale mogą się zdarzać w ściśle określonych sytuacjach. Od 1 lipca 2022 roku organ podatkowy może dokonać kontroli w dowolnym momencie i teoretycznie bez przyczyny. A nie jak to miało miejsce wcześniej, po spełnieniu konkretnych warunków i wymogów zapisanych w ustawie. Czy skarbówka może sprawdzić konto? To sprawdzamy w naszym artykule. Jednocześnie zachęcamy do sprawdzenia informacji ile możemy wpłacić na konto lub przelać pieniędzy bez ewentualnej kontroli urzędu skarbowego – ale o tym w osobnym wpisie.

Urząd skarbowy i kontrola konta osoby prywatnej co i jak?

W tym przypadku rozróżniamy 2 tryby, stary który obowiązywał do 1 lipca 2022, i nowy od 1 lipca 2022. Niestety zmiany są niezwykle niekorzystne dla nas, podatników.

Sprawdzenie konta prywatnego przed 1 lipca 2022

Urząd skarbowy może zdecydować o przeprowadzeniu kontroli podatkowej w sytuacji, kiedy zachodzi podejrzenie, że podatnik nie do końca wywiązuje się z obowiązku podatkowego. Jednak, aby przeprowadzić kontrolę konta bankowego podatnika, urząd musi spełnić kilka warunków. Dotychczas było tak, że najpierw musiało być wszczęte postępowanie podatkowe. Dopiero po tym urząd mógł poprosić bank o udostępnienie informacji o rachunku danego podatnika. Urząd nie uzyskuje dostępu do samego konta, ale do informacji o nim, przy czym nie dzieje się to w czasie rzeczywistym. Zgodnie ze starymi zasadami najpierw urzędnik prowadzący postępowanie musiał wystąpić o wydanie specjalnego postanowienia do naczelnika urzędu. Zanim jednak zostało w ogóle wszczęte postępowanie podatkowe, urząd miał obowiązek poprosić samego podatnika o udzielenie niezbędnych informacji. Dopiero w razie jego odmowy lub nie udostępnienia informacji we wskazanym terminie. Naczelnik na wniosek urzędników prowadzących postępowanie mógł wydać postanowienie o udostępnieniu informacji przez bank. Wystarczającym powodem była zazwyczaj konieczność uzupełnienia dowodów, które są analizowane w toku postępowania czy też porównania ich z danymi z banku.

Jak widać, stare zasady były logiczne i sensowne. Niestety to się zmieniło, przyszła dobra zmiana.

Sprawdzenie konta prywatnego po 1 lipca 2022

Niestety od 1 lipca 2022, urząd skarbowy może skontrolować nasz prywatny rachunek, na…. życzenie. Nie ma nawet obowiązku wszczynania postępowania podatkowego. Po prostu wybiera sobie podatnika i sprawdza jego konto/konta.

Co prawda, urząd skarbowy nie kontroluje kont na ślepo czy masowo, celem identyfikowania nieprawidłowości. Takie działanie będzie podjęte w przypadku np. jakiegoś podejrzenia, donosu od sąsiada, kupna nieruchomości lub drogiej ruchomości (gdy nasze oficjalne dochody na to teoretycznie nie pozwalają), nagłych zmian w płaconych podatkach (np. istotnie niższe zaliczki na podatek od najmu) itp. Zmiana ustawy to tylko zwiększenie uprawnień urzędu skarbowego, schemat działania pozostaję nie zmieniony. Liczba kontroli kont bankowych w oparciu o art. 48 ustawy o KAS to raptem średnio miesięcznie kilkanaście kontroli. Dla porównania wszczęte postępowania przygotowawcze idą w tysiącach. Szansa, że zostaniemy skontrolowani tym trybem jest niewiele mniejsza od szansy trafienia 6-tki w totka. Dużo bardziej prawdopodobne jest wszczęcie czynności sprawdzających przez urząd skarbowy niż weryfikacja konta czy kontrola skarbowa.

Czy Urząd skarbowy może wejść na prywatne konto, jakie dane sprawdzi?

To, jakie informacje może uzyskać urząd skarbowy od banku jest równie istotne, jak powód samej kontroli. Bank ma obowiązek przekazać urzędowi następujące informacje:

• dane rachunków bankowych oraz oszczędnościowych klienta;
• dane o wybranych transakcja/przelewach
• dane o wybranych wpłatach gotówkowych itp.
• aktualny stan rachunków oraz obrót na nich;
• dane zarówno o rachunkach pieniężnych, jak i papierów wartościowych oraz stanie i obrocie na nich;
• dane o nabytych akcjach skarbu państwa za pośrednictwem banku oraz obrocie nimi;
• dane o zaciągniętych kredytach, pożyczkach i umowach depozytowych;
• dane o obrocie certyfikatami depozytowymi oraz innymi papierami wartościowymi, które wydaje bank;

W powyższych przypadkach warto podkreślić istotną kwestię, urząd skarbowy będzie weryfikował swoje podejrzenia lub sprawdzał konkretne informacje. Tu raczej nie ma co mówić o przeglądaniu pełnej historii celem poszukiwania incydentalnych zdarzeń.

Kiedy urząd skarbowy możne sprawdzić konto?

W teorii, może to zrobić w dowolnym momencie i to bez żadnej procedury. W praktyce są to bardzo rzadkie przypadki, szczególnie jeśli chodzi o nowo nadane uprawnienia z artykułu 48 o KAS. Liczba tego typu kontroli wynosiła raptem 200-300 w skali roku (zależy na jaki okres patrzymy). Dla porównania ogólna liczba kontroli skarbowych to kilkanaście tysięcy w skali roku. Po tym krótkim wstępie możemy przejść do właściwego pytania, kiedy urząd skarbowy może nam realnie sprawdzić konto?

Odpowiadając ogólniej – kiedy będą uzasadnione podejrzenia, że popełniamy jakieś przestępstwo karno-skarbowe. Tu raczej mówimy o grubym kalibrze działań. W znaczącej większości przypadków w pierwszej kolejności będzie wszczęte postępowanie skarbowe. W toku tych działań możemy być poproszeni o wyjaśnienie jakiś faktów czy dostarczenie informacji. Kontrola samego rachunku bankowego, zazwyczaj następuje w wyniku nie dostarczenia fiskusowi żądanych informacji. Od tak urzędnik nie sprawdza konta.

Przykładowym przedmiotem kontroli dość często jest prowadzenie działalności gospodarczej bez jej rejestracji. Tu mówimy o operacji zorganizowanej, ciągłej oraz o odpowiedniej skali. Warto wiedzieć o działalności nierejestrowanej, gdzie dla niewielkiej skali działania nawet nie musimy zakładać firmy. Żaden urząd skarbowy nie będzie prześwietlał konta osoby sporadycznie handlującej przedmiotami na OLX czy Vinted. W tym przypadku od 2024 te platformy i tak składają raporty do urzędu skarbowego związane z handlem przez internet. W najgorszym przypadku taka osoba może spodziewać się postępowania wyjaśniającego i szeregu pytań od urzędnika (o ile skala jest na tyle duża, by w ogóle została zauważona). Kontrola konta bankowego osoby prywatnej to rzadka operacja.

Przekazywanie informacji urzędom, a tajemnica bankowa

Wydawałoby się, że dane klientów oraz ich konta bankowe są ściśle chronione, ponieważ banki obowiązuje tajemnica bankowa. Niestety nie jest tak w przypadku żądania podania informacji przez urząd skarbowy. Od 1 lipca 2022 roku banki nie będą miały możliwości odmowy udzielenia informacji urzędowi. Klient również nie będzie mógł wnosić żadnych roszczeń w stosunku do banku o złamanie tajemnicy bankowej. Jest to dość niespotykane uprawnienie, ponieważ nawet prokurator dla celów postępowania karnego nie może uzyskać dostępu do takich informacji. Tę zmianę niesie za sobą Polski Ład. Od 1 lipca skarbówka będzie mogła sprawdzić każde konto, nie tylko rachunek osoby podejrzanej o przestępstwo podatkowe.

Dlaczego ta sytuacja jest niebezpieczna? Ponieważ, mogą mieć miejsce prześladowania i nadmierne kontrole osób „nieprzyjaznych” władzy. Celem ich zastraszenia lub utrudnienia życia. Chociaż samo założeni może być słuszne, to wykonanie jest skrajnie niebezpieczne i niekorzystne dla obywateli. Mówimy tu o dowolnym kontrolowaniu, dowolnej osoby i to bez żadnej procedury.

Czy urząd skarbowy może uzyskać informacje od innych instytucji?

Urząd skarbowy może uzyskać informacje o podatnikach i ich kontach nie tylko z banków. Zgodnie z prawem może żądać podania takich informacji od Spółdzielczych Kas Oszczędnościowo-Kredytowych, zakładów ubezpieczeń (zarówno ZUS, jak i inne towarzystwa ubezpieczeniowe), funduszy inwestycyjnych, dobrowolnych funduszy emerytalnych, banków prowadzących działalność maklerską, domów czy maklerskich. Jest więc wiele możliwości uzyskania przez skarbówkę informacji o podatniku, nawet jeśli nie przekaże ich on sam. Niestety, trzeba zakładać, że nasz elektroniczny ślad jest w pełni inwigilowany od informacji przekazanych dobrowolnie, po konto bankowe, kończąc na przeglądaniu historii messengera czy danych naszym telefonie (ostatnia afera z Pegazusem).

Czy urząd skarbowy może wejść na prywatne konto

Obecnie blokada rachunku bankowego, jest możliwa zarówno w przypadku kont firmowych jak i osobistych. RORy firmowe zwykle są blokowane w wyniku kontroli podatkowej np. celem zabezpieczenia środków w postępowaniu związanym z podatkiem VAT. Jest to jednak regulowane ścisłymi przepisami. Konto firmowe może zostać zablokowane tylko w określonych okolicznościach. Blokady konta nie dokonuje naczelnik urzędu skarbowego. Postanowienie o blokadzie konta firmowego może wydać jedynie szef Krajowej Administracji Skarbowej (KAS). To, kiedy może to zrobić, wskazuje artykuł 119zv Ordynacji podatkowej.

Blokada rachunku firmowego

Decyzja taka może zostać podjęta tylko wtedy, gdy posiadane przez KAS informacje, a szczególnie wyniki analizy ryzyka pokazują, że podatnik może wykorzystywać banki lub SKOK-i do celów związanych z wyłudzeniami skarbowymi bądź do czynności, które zmierzają do wyłudzenia skarbowego. Blokada rachunku jest w takiej sytuacji konieczna, aby zapobiec takim działaniom. Na początku blokada jest zakładana tylko na 72 godziny. Nie tylko ma to na celu minimalizację ryzyka dokonania przez przedsiębiorcę wyłudzenia, ale również dokładne zbadanie okoliczności, by stwierdzić, czy faktycznie istnieje ryzyko dokonania takich nadużyć. Jeśli zachodzi uzasadniona obawa o możliwość nie wykonania zobowiązania podatkowego na więcej niż 10 000 euro, blokada konta może zostać przedłużona do 3 miesięcy.

Na wniosek podatnika szef Krajowej Administracji Skarbowej może wydać zgodę na wypłacenie pieniędzy z zablokowanego konta. Jest to możliwe jednak tylko w sytuacjach, kiedy:

• środki mają zostać przeznaczone na wypłaty miesięcznego wynagrodzenia na podstawie umowy o pracę, która została zawarta co najmniej 3 miesiące przed dniem zablokowania konta, wraz ze środkami na podatek dochodowy od osób fizycznych oraz na składki ZUS należne od wypłacanego wynagrodzenia;
• środki mają zostać przeznaczone na zasądzone alimenty bądź rentę alimentacyjną;
• środki są potrzebne na zapłatę podatku lub należności celnej przed terminem płatności z konta, które zostało zablokowane;
• środki są potrzebne na zwolnienie pozostałych pieniędzy z zablokowanego konta;

Blokada rachunku prywatnego

Ewentualna blokada prywatnego konta ma miejsce w 3 przypadkach. Tu zaznaczę, że chodzi o podejrzenie poniższych działalności, które wcale nie musi być zasadne:

• Bank stwierdzi, że rachunek jest wykorzystywany do popełniania przestępstwa lub ukrywania korzyści pochodzącej z przestępstwa
• Podpadniemy pod ustawę o praniu brudnych pieniędzy i finsnowaniu terroryzmu
• Konto jest wykorzystywane do wyłudzeń skarbowych

Niestety blokada może być dokonana w przypadku wszystkich rachunków z naszego rankingu kont osobistych. Dlatego warto mieć np. kont za granicą. Którego polski urząd skarbowy nie może zablokować bezpośrednio.

Czy możliwe jest zajęcie konta zagranicznego przez urząd skarbowy?

Jeszcze kilka lat temu zagraniczne odpowiedniki polskich urzędów skarbowych nie informowały ich o fakcie posiadania kont bankowych przez obcokrajowców. Wszystko zmieniło się z chwilą wejścia w życie standardu CRS (Common Reporting Standard). W Polsce standard ten został wprowadzony na mocy ustawy obowiązującej od 1 maja 2017 roku. System CRS ma na celu zwiększenie ściągalności podatków, a także ograniczenie zjawiska ukrywania dochodów przed krajowymi urzędami skarbowymi. Na podstawie standardu CRS kraje wzajemnie wymieniają się informacjami na temat swoich rezydentów podatkowych. Mogą więc istnieć obawy o to, że polski urząd skarbowy mógłby zająć konto zagraniczne, ale są niepotrzebne. Polski urząd skarbowy nie może zająć konta zagranicznego. Może jedynie wnieść o egzekucję należności podatkowych do organów podatkowych w danym kraju i tylko one mogą ją przeprowadzić. Należy jednak mieć świadomość tego, że instytucje państw, które są sygnatariuszami CRS przekazują sobie informacje pozwalające na identyfikację rezydenta podatkowego, czyli:

• salda na rachunkach bankowych;
• wartość zgromadzonych aktywów;
• sumę odsetek na kontach depozytowych czy powierniczych;
• sumę wypłaconych dywidend w spółkach;
• wartość przychodów pochodzących ze sprzedaży aktywów;

Więcej o koncie zagranicznym i urzędzie skarbowym w dedykowanym artykule. Warto też się zapoznać z możliwościami komornika względem zagranicznych kont bankowych.

Urząd skarbowy kontrola osoby prywatnej – podsumowanie

Podsumowując, od 1 lipca 2022 urząd skarbowy ma możliwość sprawdzenia każdego konta, nawet bez uzasadnionego podejrzenia. Banki poproszone przez US, mają obowiązek podać żądane informacje bez względu na tajemnicę bankową. Urzędy mogą także wnioskować o podanie informacji do innych instytucji finansowych. Chociaż, w praktycznie 99% przypadków sprawdzenie konta bankowego jest wynikiem kontroli skarbowej (w przypadku osoby prywatnej)

Sposobem ochrony prywatności może być anonimowe konto bankowe lub zwykły rachunek w zagranicznym banku. Aby pozostać poza systemem można zainwestować np. w złoto poprzez np. kupno kilku złotych monet i trzymanie ich w przysłowiowej skarpecie, „poza systemem”.

FAQ

Autor artykułu

Maciek Król

Pozostałe publikacje autora

Ukończył studia w Szkole Głownej Handlowej. Zawodowo związany z branżą farmaceutyczną od strony finansowej. Pasjonat rynków finansowych, giełdy i inwestycji. Z sukcesami pomnaża prywatne środki na Warszawskim Parkiecie. W Finhack'u dba o aspekt merytoryczny artykułów finansowych i pomaga planować przyszłe treści dla naszych czytelników.