Jaką formę opodatkowania wybrać dla działalności gospodarczej

Formy opodatkowania działalność gospodarcza 2023

Ważnym aspektem przy prowadzeniu działalności gospodarczej jest wybór formy opodatkowania. Osoby, które mają zamiar pracować na własny rachunek muszą podjąć decyzję już w momencie rejestracji jednoosobowej działalności gospodarczej. Przedsiębiorcy już prowadzący działalność mają prawo do zmiany rodzaju opodatkowania na początku roku. Swoją decyzję muszą zgłosić do US w określonym terminie, przy czym można dokonać tylko raz w roku. Podatnicy od 2022 mają do wyboru 3 formy opodatkowania, a nie jak to miało miejsce dotychczas 4 (nie ma możliwości korzystania z karty podatkowej). Nasz wybór będzie miał wpływ na efektywną stopę opodatkowania i w skrajnych przypadkach, realne opodatkowanie może wynosić od kilkunastu do nawet ponad 40%. Wybór zalecamy poprzedzić wnikliwą analizą, o czym w dalszej części artykułu. Powinniśmy jednocześnie uwzględnić składkę zdrowotną, która może być płacona w stałej wysokości (ryczałt) lub zmiennej, zależnej od dochodu (podatek liniowy i zasady ogólne).

Niezależnie od wybranej formy opodatkowania, warto pamiętać o ewentualny obowiązku rejestracji do VAT czy konieczności posiadania kasy fiskalnej.

Na wstępnie polecę nasz ranking kont dla firm, prezentujemy najlepsze oferty. Co istotnie wiele banków oferuje premie za założenie rachunku, przy czym premia na start może wynosić nawet 2 500 zł. To bardzo ciekawa opcja szczególnie dla nowych działalności.

Formy opodatkowania jednoosobowej działalności gospodarczej 

1. Zasady ogólne (skala podatkowa 12% i 32%, przy czym do połowy 2022 było to 17% i 32%)
2. Podatek liniowy (stałe 19%)
3. Ryczałt od przychodów ewidencjonowanych (od 2% do 17%)
4. Karta podatkowa (od 2022 brak możliwości wybrania)

Za wybór formy opodatkowania odpowiada przedsiębiorca. Przy wyborze powinien on wziąć pod uwagę rodzaj wykonywanej działalności (niektóre formy mogą być stosowane tylko przy określonych rodzajach działalności) oraz aspekt ekonomiczny (koszty ponoszone w działalności, wysokość przychodów, inne dochody opodatkowane na zasadach ogólnych itp.). W przypadku początkujących przedsiębiorców, polecamy weryfikacje koncepcji biznesowej przy wykorzystaniu działalności nierejestrowanej.

W Polsce podstawową i najczęściej wybieraną formą opodatkowania jest skala podatkowa (zasady ogólne). Ma zastosowanie w działalności gospodarczej, przy umowach o pracę, umowach cywilnoprawnych oraz świadczeniach z ZUS (zasiłki, renty i emerytury). Przedsiębiorcy równie chętnie wybierają podatek liniowy, który jest bardziej efektywny przy osiąganiu większych dochodów (przy nowym ładzie punkt opłacalności to okolica 160 tyś zł zysku). W jego przypadku mamy do czynienia ze stałą, 19% stawką podatku dochodowego, brakiem ulg podatkowych oraz brakiem kwoty wolnej od podatku. Ostatnia forma to ryczałt od przychodów ewidencjonowanych, gdzie podatek płacony jest od przychodu, a nie jak to ma miejsce w 2 pierwszych formach od dochodu. Tym samym ryczałt jest szczególnie opłacalny, gdy koszty naszej działalności są niskie lub ich praktycznie w ogóle nie ma. Co ciekawe w przypadku ryczałtu mamy stała składkę zdrowotną, która w 2023 będzie wynosić w zależności od przychodów ok. 374,49 zł, 624,42 zł lub 1124 zł. Co w zestawieniu ze skalą podatkową i podatkiem liniowym, gdzie stawka jest zależna od dochodu, wypada bardzo korzystnie.

	Skala podatkowa	Podatek liniowy	Ryczałt
Stawka podatku	12% i 32%	19%	3%-17%
Stawka Zus	9%	4,9%	od 374 zł do 1124 zł
Odliczenie kosztów od przychodu	Tak	Tak	Nie
Kwota wolna od podatku	30 tyś zł	brak	brak
Ulgi	tak	nie	nie

Zmiana formy opodatkowania

Podatnik może zmienić wybraną formę opodatkowania w trakcie prowadzenia działalności na inną jeżeli uzna, że będzie to dla niego bardziej korzystne rozwiązanie. Zmiany musi dokonać w formie pisemnego oświadczenia skierowanego do naczelnika właściwego urzędu skarbowego lub przez formularz CEIDG-1. Przedsiębiorcy, którzy wcześniej korzystali z innych form opodatkowania, takich jak podatek liniowy, czy ryczałt ewidencjonowany, a chcący skorzystać z rozliczenia na zasadach ogólnych muszą to zrobić w terminie do 20 dnia następującego po miesiącu, w którym został osiągnięty pierwszy przychód w nowym roku podatkowym.

Formy opodatkowania analiza opłacalności

Na dobrą sprawę, opłacalność wybranych form możemy uprościć do poniższej macierzy:

Opłacalność wybranej formy	Zasady ogólne	Podatek liniowy	Ryczałt
Udział kosztów w przychodach	Wysoki	Wysoki	Niski
Dochód z działalności	Niski/Średni	Wysoki	Średni/Wysoki

Tak naprawdę, zasady ogólne i podatek liniowy są opłacalne, jeśli udział kosztów w naszym przychodzie jest wysoki np. nasza działalność cechuję się niską marżą. Przy osiąganiu wysokich marż ryczałt będzie najbardziej opłacalny. Wybór danej formy można sprowadzić do następujących założeń:

• Podatek na zasadach ogólnych będzie korzystny w przypadku: Niskiej marży i niskiego/średniego dochodu.
• Podatek liniowy polecamy w przypadku: Niskiej marży oraz wysokiego dochodu z działalności.
• Ryczałt jest najbardziej korzystny w przypadku: Wysokiej marży i średniego/wysokiego dochodu.

Przy czym wysoka marża to ta na poziomie 40-50%, w przypadku dochodu – niski dochód to ten poniżej 50-70 tyś zł, średni 70-120 tyś zł, wysoki powyżej 120 tyś zł.

Zachęcamy do przeczytania całego wpisu, na końcu artykuły przedstawiamy symulacje dla działalności handlowej.

Zasady ogólne działalność gospodarcza

Najczęściej stosowana forma opodatkowania. Podatek dochodowy oblicza się od uzyskanego dochodu (przychód pomniejszony o koszty uzyskania przychodu) za pomocą dwustopniowej skali podatkowej (12% i 32%). Od 1 lipca 2022 r. skala podatkowa wygląda następująco:

Podstawa obliczenia podatku w złotych	Podatek wynosi	Składka zdrowotna (para-podatek)
0 – 30 000	0 %	9%
30 000 – 120 000	12%	9%
120 000 –	10 800 zł + 32% nadwyżki ponad 120 000 zł	9%

Jak widać z powyższego zestawienia, efektywna stopa opodatkowania dla dochodów powyżej 120 tyś zł, to 41%! Skala podatkowa, będzie najkorzystniejsza dla firm z niewielkimi dochodami, w przedziale do 30 tyś zł, zapłacimy jedynie 9% składki zdrowotnej. Jest jedna istotna kwestia, dochód na skali podatkowej należy sumować z innymi dochodami rozliczanymi na zasadach ogólnych (umowa o pracę, umowy cywilnoprawne, powołanie, pozostałe dochody podatnika). W efekcie możemy szybko przekroczyć 2 próg podatkowy.

Co ciekawe kwota wolna od podatku dotyczy tylko osób rozliczających się na zasadach ogólnych. Jeżeli wybierzemy podatek liniowy to nie możemy skorzystać z tej ulgi. Przedsiębiorcy rozliczający się na zasadach ogólnych są zobowiązani do stosowania Książki Przychodów i Rozchodów (KPiR). Mogą ją prowadzić samodzielnie lub za pośrednictwem biura rachunkowego. Fakt ten muszą zgłosić do US w terminie 7 dni, czyli taki sam termin jak przy zgłoszeniu zmiany konta bankowego do US.

Podatnicy, którzy utracili prawo do zryczałtowanych form opodatkowania (ryczałt ewidencjonowany lub karta podatkowa) muszą prowadzić ewidencję działalności w KPiR. Przedsiębiorca, który nie może rozliczać się za pomocą podatku liniowego również jest zobowiązany do prowadzenia Książki Przychodów i Rozchodów. W wyjątkowych sytuacjach wolno mu zastosować ryczałt ewidencjonowany.

W Podatkowej Księdze Przychodów i Rozchodów ewidencjonowane są wszystkie przychody i koszty firmy. Na koniec każdego roku podatkowego, przedsiębiorca ma obowiązek sporządzić spis z natury.

Zalety korzystania z zasad ogólnych

Forma opodatkowania opłacalna dla osób:

1. osiągających roczny dochód do 160 000 zł (vs podatek liniowy, przy ryczałcie mogą to być inne wartości)
2. posiadających straty z lat ubiegłych do odliczenia
3. korzystających z ulg
4. ponoszących koszty uzyskania przychodów w wysokości przynajmniej 60% – 70%
5. rozliczających się wspólnie z małżonkiem (drugi małżonek z dużo niższymi dochodami).

Zaliczki na podatek dochodowy i zeznanie roczne

Opodatkowanie na zasadach ogólnych wymaga zapłaty zaliczek na podatek dochodowy w okresach miesięcznych lub kwartalnych z zastrzeżeniem, że rozliczenie kwartalne przysługuje tylko tzw. małym podatnikom oraz przedsiębiorcom, którzy dopiero rozpoczęli działalność gospodarczą. Zaliczki muszą być zapłacone w terminie do 20 dnia miesiąca następującego po okresie rozliczeniowym, odpowiednio: miesiąc lub kwartał. Okresowe rozliczenia z tytułu podatku dochodowego nie wymagają składania deklaracji miesięcznych ani kwartalnych.

Po zakończeniu roku podatkowego podatnik składa zeznanie roczne PIT-36 we właściwym urzędzie skarbowym w terminie do dnia 30 kwietnia następnego roku podatkowego.

Małym podatnikiem jest przedsiębiorca, którego sprzedaż w ciągu roku podatkowego nie przekroczyła wartości 2 000 000 mln euro. W 2023 r. będzie to kwota 9 654 400 zł.

Wady i zalety stosowania skali podatkowej

Wady:

1. Składka na ubezpieczenie zdrowotne zależna od dochodu (9%)
2. Dla dochodu powyżej 120 000 zł stawka podatku to aż 32%
3. Dochody z innych źródeł (np. umowa o prace czy umowy cywilnoprawne) podlegają pod to samo rozliczenie i ten same progi podatkowe
4. obowiązek prowadzenia Podatkowej Księgi Przychodów i Rozchodów
5. większa ilość formalności związanych z prowadzeniem dokumentacji firmowej.

Zalety:

1. Kwota wolna od podatku
2. prawo do skorzystania z ulg podatkowych
3. wspólne rozliczania z małżonkiem
4. Ulgi i ewentualne rozliczenie z dzieckiem

Podatek liniowy

Korzystna forma opodatkowania dla osób uzyskujących dochód znacznie powyżej kwoty 120 000 zł i mających znaczny udział kosztów w przychodach firmy. W tym przypadku przedsiębiorca korzysta z jednej stawki podatku w wysokości 19%, niezależnie od osiąganych dochodów. Obowiązkowo musi też prowadzić Podatkową Książkę Przychodów i Rozchodów. Podatek liniowy może być wybrany podczas rejestracji działalności na druku CEIDG-1 lub w trakcie prowadzenia działalności przy zmianie formy opodatkowania. Decyzję o zmianie należy podjąć w terminie do 20 dnia miesiąca następującego po miesiącu, w którym został osiągnięty pierwszy przychód w roku podatkowym, a przy zmianie z karty podatkowej w terminie do 20 stycznia . Wniosek o zmianę należy złożyć w formie pisemnego oświadczenia skierowanego do naczelnika właściwego urzędu skarbowego lub poprzez aktualizację formularza CEIDG-1.

Zaliczki na podatek dochodowy i zeznanie roczne

Zaliczki płaci się podobnie jak ma to miejsce przy zasadach ogólnych; miesięcznie lub kwartalnie. Sposób kwartalny może być stosowany tylko w przypadku tzw. małych podatników lub przedsiębiorców rozpoczynających działalność gospodarczą. Po zakończeniu roku podatkowego przedsiębiorca opodatkowany podatkiem liniowym składa zeznanie roczne za rok poprzedni na druku PIT-36L w terminie do dnia 30 kwietnia roku następnego.

W przypadku podatku liniowego, inne dochody opodatkowane na zasadach ogólnych (umowa o prace, umowy cywilnoprawne itp.) nie są rozliczane wraz z podatkiem liniowym. Tym samym mając np. umowę o prace i działalność na podatku liniowym. Nasze dochody z umowy o prace rozliczamy na zasadach ogólnych odliczając kwotę wolną od podatku i inne ulgi. Natomiast działalność rozliczamy na PIT-36L. Tym samym w danym roku musimy złożyć zarówno PIT-36 jak i PIT-36L.

Wady i zalety podatku liniowego

Wady:

1. Składka na ubezpieczenie zdrowotne zależna od dochodu (4,9%)
2. brak prawa do skorzystania z ulg podatkowych
3. brak rozliczania z małżonkiem
4. brak kwoty wolnej od podatku.

Zalety:

1. jedna stawka podatku niezależnie od uzyskanego dochodu
2. łatwy sposób wyliczenia podatku
3. możliwość odliczenia od przychodu poniesionych kosztów.
4. Dochody z innych źródeł (np. umowa o prace czy umowy cywilnoprawne) nie podlegają pod to samo rozliczenie i są rozliczane w oparciu o zasady ogólne z zastosowanie ulg i kwoty wolnej od podatku.

Ryczałt od przychodów ewidencjonowanych

Jest uproszczoną formą opodatkowania. Przedsiębiorca płaci podatek od uzyskanego przychodu. Nie może go pomniejszyć o poniesione koszty. Przeznaczony dla osób fizycznych prowadzących pozarolniczą działalność gospodarczą, świadczących usługi najmu także w formie spółki jawnej lub cywilnej oraz duchownych.

W wielu przypadkach może być bardzo korzystną formą opodatkowania! Szczególnie w przypadku Nowego Ładu. Minimalna składka zdrowotna dla ryczałtu w 2023 wyniesie ok. 374,49 zł, natomiast maksymalna 1124 zł. 

Ryczałt ewidencjonowany mogą wybrać podatnicy, którzy spełniają określone warunki dotyczące limitów przychodów, czyli ci, którzy w poprzednim roku podatkowym uzyskali przychody:

1. z działalności wykonywanej samodzielnie nie wyższe niż 2 000 000 euro (w 2023 to daje 9 654 400 zł)
2. z działalności prowadzonej w formie spółki, gdzie łączne przychody wszystkich wspólników nie przekroczyły kwoty 2 000 000 euro.

W przypadku podatników rozliczających się kwartalnie limit został obniżony do wartości 200 000 euro/kwartał (w 2023 to 965 440 zł).

Stawki ryczałtu

Mamy kilka najpopularniejszych stawek: 17%, 15%, 12%, 8,5%, 5,5% i 3%. Przykładowe zakresy działalności dla wybranych stawek prezentujemy poniżej. Przy czym pełna lista działalności wraz ze stawkami dostępna jest w ustawie. Zwykle te najpopularniejsze działalności usługowe podlegają pod stawki od 8,5% do 15%. W przypadku szeroko pojętego handlu, możemy korzystać ze stawki 3%.

Każdy profil działalności ma przypisaną stawkę podatku. Kwestię tę reguluje art. 12 ust. 1 ustawy o zryczałtowanym podatku dochodowym od niektórych przychodów osiąganych przez osoby fizyczne.

Stawka 17%  przeznaczona jest dla osób wykonujących wolny zawód, przeważnie dla:

1. nauczycieli korepetytorów
2. tłumaczy
3. położnych i pielęgniarek
4. techników dentystycznych
5. stomatologów
6. lekarzy
7. lekarzy weterynarzy.

Stawka 15% przeznaczona jest dla podatników świadczących usługi między innymi:

1. pośrednictwa w zakresie organizacji wyjazdów turystycznych
2. sprzedaży hurtowej pojazdów mechanicznych, części i akcesoriów do nich w sklepach internetowych i stacjonarnych
3. handlu hurtowym
4. świadczących usługi fotograficzne, hotelarskie, parkingowe
5. pomocy społecznej bez zakwaterowania w zakresie: odwiedzania i pomocy domowej dla osób w podeszłym wieku, opieki dziennej dla osób w podeszłym wieku, porad dla dzieci.

Stawka 14% dla przychodów od świadczonych usług:

1. w zakresie opieki zdrowotnej
2. w zakresie specjalistycznego projektowania

Stawka 12% dla podatników osiągających przychody z:

1. Wydawaniem oprogramowania (gry komputerowe, systemy, oprogramowanie pobierane z Internetu)
2. Doradztwo w zakresie sprzętu PC

Stawka 8,5% przeznaczona jest dla podatników:

1. świadczących usługi gastronomiczne w zakresie sprzedaży napojów powyżej 1,5% alkoholu
2. prowadzenia przedszkoli
3. przychodów osiąganych z prowizji uzyskanych ze sprzedaży na podstawie umowy komisu lub prowizji uzyskanych w ramach sprzedaży na podstawie umowy o kolportaż
4. przy dzierżawie, poddzierżawie, najmie i podnajmie składników związanych z działalnością gospodarczą*.

*Od 2018 roku stawka czynszu za najem po przekroczeniu 100 tys. zł wynosi 12,5%, do 100 tyś jest to 8,5%.

Stawka 5,5% przeznaczona jest dla podatników osiągających przychody:

1. z działalności wytwórczej
2. roboty budowlane
3. przewoź ładunków taborem samochodowym o ładowności powyżej 2 ton
4.  prowizja osiągana ze sprzedaży żetonów i kart magnetycznych do automatów
5. ze sprzedaży jednorazowych biletów komunikacji miejskiej, znaczków do biletów miesięcznych, znaczków pocztowych.

Stawka 3% przeznaczona jest dla przychodu:

1. z działalności gastronomicznej za wyjątkiem napojów o zawartości powyżej 1,5% alkoholu
2. produkcja zwierzęca
3. działalność w zakresie handlu.

Mniej popularne stawki podatku

Oprócz wyżej wymienionych stawek podatku znane są jeszcze 2 stawki, stosowane dość rzadko (10% i 2%).

Stawka 10% stosowana jest w przypadku odpłatnego zbycia praw majątkowych lub nieruchomości.

Stawka ryczałtu 2% stosowana jest przy opodatkowaniu przychodu uzyskanego ze sprzedaży wyrobów przetworzonych w inny sposób niż przemysłowy. Chodzi o produkty pochodzenia roślinnego i zwierzęcego z własnej uprawy, hodowli lub chowu.

Czym mniejszy udział kosztów w działalności gospodarczej, tym bardziej opłacalna będzie forma opodatkowania ryczałtem od przychodów ewidencjonowanych. Przykładowo handel na popularnych portalach aukcyjnych może być opodatkowany 3% ryczałtem. W przypadku wysokiej marży na sprzedaży jest to znacznie korzystniejsza forma opodatkowania od zasad ogólnych czy podatku liniowego.

Formy opodatkowania, którą wybrać?

Po przeczytaniu naszego artykułu przyszły przedsiębiorca powinien dokonać najkorzystniejszego wyboru. Poniżej przedstawiamy możliwości i kwoty podatku jakie nam przyjdzie zapłacić dla wybranych działalności. Wyliczenia są mocno uproszczone i nie wchodzimy w szczegóły odliczania składki ZUS od przychodu czy dodatkowych ulg dla wybranych form opodatkowania. Zakładamy, iż kwota dochodu została przedstawiona po dokonaniu wszystkich odliczeń.

Działalność handlowa

W tym przypadku zakładamy następujące warunki dane dla całego roku podatkowego. W celu uproszczenia wyliczeń, składki na ubezpieczenie społeczne zostały zawarte w kosztach działalności.

Symulacja 2023	Zasady ogólne	Podatek Liniowy	Ryczałt (3%)
Przychód	200 000 zł	200 000 zł	200 000 zł
Koszty	100 000 zł	100 000 zł	100 000 zł
Dochód	100 000 zł	100 000 zł	100 000 zł
Podatek	70 000*12% = 8 400 zł	100 000*19% =19 000 zł	200 000*3% = 6 000 zł
Składka zdrowotna (za rok)	9000 zł	4900 zł	7491 zł
Netto	82 600 zł	76 100 zł	88 509 zł

Jak widać, w takim przypadku najbardziej opłacalny jest ryczałt, następnie skala podatkowa. W przypadku wzrostu dochodu, sytuacja by się zmieniła. Ryczałt dalej byłby najbardziej opłacalnym, natomiast podatek liniowy zajął by druga pozycje przed zasadami ogólnymi.

Formy opodatkowania JDG Podsumowanie

Już na tym poziomie, wybierając odpowiednią formę opodatkowania JDG możemy dokonać sensownej optymalizacji podatkowej. Nasz wybór będzie rzutował, na tym ile pieniędzy na koniec roku zostanie w naszej kieszeni. Warto wziąć excela i dokonać konkretnej kalkulacji, uwzględniając spodziewane przychody, koszty, marżę czy w końcu finalny dochód. Taka uproszczona kalkulacja powinna wskazać nam, która forma opodatkowania pozwoli zaoszczędzić najwięcej pieniędzy. Warto ewentualnie sprawdzić, inne możliwości prowadzenia działalności gospodarczej, np. Firmę bez ZUS.

Zachęcamy jednocześnie do sprawdzenia innej formy prowadzenia działalności gospodarczej – spółki z o.o. Opracowaliśmy dedykowane porównanie jednoosobowej dzielności gospodarczej i spółki z o.o. oraz podobny do tego artykuł – formy opodatkowania spółki z o.o.