Działalność gospodarcza Ulga na start

Pełne składki na ubezpieczenie społeczne w 2024 roku wynoszą 1600,27 zł. Do tego należy doliczyć składkę zdrowotną, której wysokość zależy od dochodu i formy opodatkowania. Jej najniższa wartość to 381,78 zł. Zatem łącznie „duży ZUS” to co najmniej 1982,05 zł. Składki trzeba opłacać, nawet jeśli przedsiębiorca w danym miesiącu nie miał żadnych zysków. Na początku działalności bardzo często zdarza się, że firma, zamiast zarabiać, przynosi starty, a obowiązek opłacania składek ZUS jest dodatkowym obciążeniem. Na szczęście, funkcjonuje tzw. ulga na start. Czym jest? Kto i jak długo może z niej korzystać? Wyjaśniamy.

Czym jest ulga na start i kto może z niej skorzystać?

Główne zasady dotyczące ulgi na start zostały opisane w art. 18 ustawy – Prawo przedsiębiorców. Czytamy w nim, że z ulgi może skorzystać przedsiębiorca, który jest osobą fizyczną (tj. prowadzi jednoosobową działalność gospodarczą lub jest wspólnikiem spółki cywilnej) i:

• podejmuje działalność gospodarczą po raz pierwszy, bądź podejmuje ją ponownie po upływie minimum 60 miesięcy od dnia jej ostatniego zawieszenia lub zakończenia;
• nie wykonuje działalności na rzecz byłego prawodawcy, u którego był zatrudniony w bieżącym lub poprzednim roku kalendarzowym (przed dniem rozpoczęcia działalności gospodarczej) na podstawie stosunku pracy lub spółdzielczego stosunku pracy i w jego ramach wykonywał czynności wchodzące w zakres podjętej działalności.

Ulga na start zwalnia z obowiązku płatności składek na ubezpieczenie społecznie, Fundusz Pracy i Fundusz Solidarnościowy przez 6 miesięcy od dnia podjęcia działalności gospodarczej. Co ważne, nie chodzi tutaj o datę złożenia wniosku o wpis do CEIDG, a o datę rozpoczęcia działalności.

Ulga na start – ile trzeba płacić do ZUS-u?

Jak widać, mowa tutaj tylko o ubezpieczeniu społecznym. Ulga na start nie zwalnia z ubezpieczenia zdrowotnego. Wysokość składki zdrowotnej zależy przede wszystkim od dochodu i formy opodatkowania.

W przypadku opodatkowania na zasadach ogólnych lub w formie podatku liniowego podstawą wymiaru składki jest dochód z poprzedniego miesiąca. Osoby rozliczające się według skali zapłacą 9% tej podstawy, a według podatku liniowego – 4,9%. Jednak, jeśli uzyskany dochód jest niższy niż minimalne wynagrodzenie, wówczas w obu przypadkach składka zdrowotna liczona jest jako 9% minimalnego wynagrodzenia. Oznacza to, że w 2024 roku najniższa składka wynosi 381,78 zł.

Natomiast w przypadku ryczałtu od przychodów ewidencjonowanych składka stanowi 9% zryczałtowanej podstawy, która zależy od kwoty przeciętnego miesięcznego wynagrodzenia w sektorze przedsiębiorstw oraz osiągniętych przychodów. Najniższa możliwa składka w 2024 roku wynosi 419,46 zł.

ZUS ulga na start – jak liczyć? Jak długo można z niej korzystać?

Jak już wspomnieliśmy, z ulgi na start przedsiębiorca ma prawo korzystać przez 6 miesięcy. Jednak niektórzy nie płacą składek na ubezpieczenie społeczne nawet przez 7 miesięcy. Jak to możliwe? Otóż ulga obowiązuje przez 6 pełnych miesięcy. Oznacza to, że jeśli rozpoczynamy działalność w trakcie miesiąca, nie będzie to już pełny miesiąc, więc nie wliczamy go w okres ulgi na start. A jeśli jako datę rozpoczęcia działalności wpiszemy 1. dzień miesiąca, musimy wliczyć ten miesiąc.

Zatem, by wydłużyć prawo do ulgi o 1 miesiąc, wystarczy podjąć działalność nie od 1. a, np. od 2. dnia miesiąca.

Przykład 1:

Pani Ania rozpoczęła działalność 1 stycznia 2024 r. Z ulgi na start będzie korzystała przez 6 miesięcy, czyli do 30 czerwca 2024 r.

Przykład 2:

Pan Adam rozpoczął działalność 2 lutego 2024 r., więc z prawa do ulgi może korzystać do 31 sierpnia 2024 r. (7 miesięcy).

Jak zgłosić się do ulgi na start?

By korzystać z ulgi na start, musimy zgłosić się tylko do ubezpieczenia zdrowotnego (na formularzu ZUS ZZA).

1. Można to zrobić od razu podczas składania wniosku o wpis do CEIDG.
   1. Jeśli rejestrujemy firmę online przez biznes.gov.pl, to po wypełnieniu wniosku na podstronie Dodatkowe dane we wniosku do CEIDG zaznaczamy opcję Chcę kontynuować i uzupełnić dodatkowe dane. Przechodzimy dalej, a następnie krok po kroku podajemy niezbędne informacje;

Warto wiedzieć!

Rejestrując się do CEIDG przez bankowość elektroniczną np. przez mBank czy PEKAO z naszego rankingu kont firmowych, nie możemy zgłosić się jednocześnie do ZUS.

• Jeśli składamy wniosek w urzędzie miasta/gminy, to w odpowiednim miejscu zaznaczamy pole ZZA i dołączamy uzupełniony formularz ZUS ZZA. Urząd przekaże wszystkie dokumenty do ZUS.

• Zgłoszenie do ZUS można także odłożyć na później. Należy jednak pamiętać, żeby zrobić to w ciągu 7 dni od daty rozpoczęcia działalności. Do dyspozycji mamy kilka opcji:
  • na stronie biznes.gov zmieniamy wpis do CEIDG;
  • składamy zgłoszenie online przez PUE ZUS (aplikacja e-Płatnik) lub Program Płatnik;
  • składamy zgłoszenie w formie papierowej osobiście lub przez pełnomocnika w placówce ZUS;
  • wysyłamy wypełniony formularz ZUS ZZA pocztą.

WAŻNE!

• Dokumenty do ZUS w formie papierowej mogą przesyłać tylko osoby, które będą rozliczać składki maksymalnie za 5 osób.
• W czasie ulgi na start do ubezpieczenia zdrowotnego można zgłosić także członków rodziny (formularz ZUS ZCNA).
• Ulga na start przysługuje tylko osobie prowadzącej firmę. Jeśli przedsiębiorca zatrudnia pracowników, musi zgłosić ich do ubezpieczenia społecznego i opłacać za nich składki.

Jak wypełnić formularz ZZA?

Bez względu na to, którą opcję wybierzemy, trzeba wypełnić formularz ZZA (można to też powierzyć, np. księgowemu). Musimy w nim podać:

• dane identyfikacyjne płatnika składek (tj. swoje imię i nazwisko, datę urodzenia, NIP, REGON, PESEL);
• dane identyfikacyjne i ewidencyjne osoby zgłaszanej do ubezpieczeń (tj. swoje imię i nazwisko, PESEL, nazwisko rodowe, datę urodzenia, obywatelstwo, płeć);
• kod tytułu ubezpieczenia;
• kod wykonywanego zawodu (dotyczy tylko osób zgłoszonych do ubezpieczeń po 16 maja 2021 r.) – można go znaleźć, korzystając z wyszukiwarki opisów zawodów;
• datę powstania obowiązku ubezpieczenia i kod oddziału NFZ;
• adres zameldowania (opcjonalnie także adres zamieszkania i do korespondencji).

Co ważne, jeśli składamy zgłoszenie online, nie musimy już wpisywać niektórych informacji (np. danych identyfikacyjnych). Zostaną one uzupełnione automatycznie na podstawie wcześniej podanych informacji.

Ulga na start – kod ZUS

By zgłosić się tylko do ubezpieczenia zdrowotnego, trzeba podać odpowiedni sześciocyfrowy kod tytułu ubezpieczenia. W przypadku ulgi na start pierwsze 4 cyfry to: 05 40. Są one stałe, dla każdego, kto chce korzystać z tego zwolnienia. Dwie kolejne cyfry mogą być różne, w zależności od sytuacji danej osoby.  

Piąta cyfra dotyczy prawa do emerytury lub renty:

• 0 – nie mam ustalonego prawa do emerytury bądź renty;
• 1 – mam ustalone prawo do emerytury;
• 2 – mam ustalone prawo do renty.

Natomiast szósta cyfra dotyczy orzeczenia o niepełnosprawności:

• 0 – nie posiadam orzeczenia o niepełnosprawności;
• 1 – posiadam orzeczenie o lekkim stopniu niepełnosprawności;
• 2 – posiadam orzeczenie o umiarkowanym stopniu niepełnosprawności;
• 3 – posiadam orzeczenie o znacznym stopniu niepełnosprawności.

Zatem osoba bez prawa do emerytury lub renty oraz bez orzeczenia o niepełnosprawności powinna podać kod: 05 40 00.

Ulga na start a zgłoszenie po terminie lub błędny kod

Co w sytuacji, kiedy spełniamy wszystkie warunki uprawniające do korzystania z ulgi na start, ale zgłoszenie złożymy po terminie 7 dni od daty rozpoczęcia działalności lub podamy błędny kod? Stanowisko ZUS jest takie, że wówczas przedsiębiorca traci prawo do zwolnienia. Jeśli przyjmiemy to stanowisko, będziemy musieli zgłosić się także do ubezpieczeń społecznych.

Trzeba jednak zauważyć, że w warunkach uprawniających do ulgi na start ustawodawca nie podaje konieczności zgłoszenia się do ZUS w ciągu 7 dni. Można więc powalczyć i spróbować przekonać ZUS, że nie ma racji, odmawiając nam prawa do ulgi, tj. złożyć wniosek/odwołanie i powołać się na fakt spełnienia warunków ustawowych.

Powyższe dotyczy zgłoszenia po terminie, ale z prawidłowym kodem. Natomiast jeśli zgłosimy się w terminie, ale podamy błędny kod, można złożyć korektę wniosku i spróbować wyjaśnić sytuację.

Niestety, w obu przypadkach nie ma pewności, że ZUS przychyli się do naszej prośby. Warto jednak wiedzieć, że w tej sprawie sądy bardzo często mają odmienne zdanie niż ZUS i orzekają na rzecz przedsiębiorcy. Zatem, jeśli ZUS negatywnie rozpatrzy nasze odwołanie, możemy jeszcze wejść na drogę sądową.

Ulga na start a zawieszenie działalności gospodarczej

Zdarza się, że z różnych przyczyn już na samym początku prowadzenia działalności, musimy podjąć decyzję o jej zawieszeniu. Warto wiedzieć, że bieg ulgi na start nie zatrzymuje się w okresie zawieszenia. Jednak, co ważne, w tym czasie zachowujemy prawo do ulgi. Dobrze obrazują to poniższe przykłady.

Przykład 1:

Pani Marta rozpoczęła działalność 2 grudnia 2023 r. Musiała ją zawiesić na okres od 1 lutego 2024 r. do 30 kwietnia 2024 r. Po odwieszeniu, pani Marta ma prawo korzystać z ulgi na start jeszcze przez 2 miesiące kalendarzowe, czyli do 30 czerwca 2024 r.

Przykład 2:

Pan Rafał rozpoczął działalność 8 stycznia 2024 r. Jednak od 1 lutego 2024 r. do 31 lipca 2024 r. zawiesił działalność. Oznacza to, że pan Rafał nie ma już prawa do ulgi na start, ponieważ 6 pełnych miesięcy minęło właśnie 31 lipca 2024 r.

Warto tutaj przypomnieć, że z ulgi na start można korzystać więcej niż 1 raz. Zwolnienie ze składek na ubezpieczenie społeczne przysługuje nie tylko osobom, które rozpoczynają działalność, ale też tym, którzy po dłuższej przerwie (60 miesięcy) chcą wrócić do jej prowadzenia. Zatem, gdyby pan Rafał zawiesił działalność na okres 60 miesięcy, to po jej wznowieniu ponownie mógłby przez 6 miesięcy opłacać tylko składkę zdrowotną.

ZUS ulga na start – wady i zalety. Czy trzeba z niej korzystać?

Zwolnienie z obowiązku płatności składek na ubezpieczenie społeczne, to duże ułatwienie dla początkujących przedsiębiorców. Dzięki niemu mogą sporo zaoszczędzić i zainwestować te środki, np. w rozwój firmy. Jednak to rozwiązanie nie jest pozbawione wad.

Jeśli nie płacimy składek, to nie jesteśmy objęci ubezpieczeniem społecznym, tj. emerytalnym, rentowym, wypadkowym. Co ważne, w tym czasie nie można dobrowolnie zarejestrować się tylko do ubezpieczenia chorobowego. Oznacza to, że w razie potrzeby nie będziemy mogli skorzystać ze świadczeń, np. rehabilitacyjnego, zasiłku chorobowego, macierzyńskiego, czy opiekuńczego. Oprócz tego okres ulgi na start nie zostanie uwzględniony przy ustalaniu prawa do emerytury.

Warto wiedzieć, że zwolnienie ma charakter dobrowolny. Zatem, jeśli nie chcemy, to nie musimy korzystać z ulgi. Możemy także w każdym momencie z niej zrezygnować. Po okresie zwolnienia warto sprawdzić różnicę miedzy jednoosobową działalnością gospodarczą a spółka z o.o. Ta druga forma działania może się okazać znacznie korzystniejsza,

Jak zrezygnować z ulgi na start?

Oczywiście, możemy po prostu się do niej nie zgłaszać i przejść, np. od razu na „duży ZUS”, czy zarejestrować się do preferencyjnych składek. Jednak, jeśli złożyliśmy już formularz ZUS ZZA z kodem 05 40, ale potem stwierdziliśmy, że nie potrzebujemy tej ulgi, musimy:

1. złożyć deklarację ZUS ZWUA, czyli wyrejestrować się z kodu 05 40;
2. złożyć deklarację ZUS ZUA, czyli zarejestrować się do ubezpieczeń społecznych (lub ZUS ZUA – jeśli chcemy zarejestrować się tylko do ubezpieczenia zdrowotnego, bo mamy inny tytuł do ubezpieczeń społecznych).

Co ważne, rezygnując w trakcie miesiąca, należy złożyć 2 deklaracje rozliczeniowe. Pierwszą, za okres korzystania z ulgi (identyfikator 01 MM RRRR), a drugą – zgodnie z nowym kodem tytułu ubezpieczenia (identyfikator 40 MM RRRR).

Co po uldze na start? – pozostałe ulgi w ZUS

Po upływie 6 miesięcy od rozpoczęcia działalności, przedsiębiorca nie musi przechodzić od razu na tzw. duży ZUS. Przez kolejne 24 miesiące może opłacać preferencyjne składki ZUS. Wówczas płaci się składkę zdrowotną w „normalnej” wysokości. Natomiast składki na ubezpieczenie społeczne naliczane są od obniżonej podstawy, która nie może być niższa niż 30% minimalnego wynagrodzenia. Prawo do tego zwolnienia mają osoby, które:

• nie prowadzą i w ciągu ostatnich 60 miesięcy kalendarzowych przed rozpoczęciem działalności gospodarczej nie prowadziły pozarolniczej działalności;
• nie wykonują w ramach własnej działalności takich samych czynności jak na etacie (chodzi o pracodawcę, u którego w poprzednim lub tym samym roku, w którym założyły firmę, były zatrudnione na podstawie umowy o pracę).

Co ciekawe, po 24 miesiącach preferencji nadal można płacić obniżone składki na ubezpieczenie społeczne. Tym razem mowa o „małym ZUS-ie plus”. Jednak jest to rozwiązanie jedynie dla osób:

• których przychody przez cały poprzedni rok kalendarzowy nie przekroczyły 120 tys. zł;
• które w poprzednim roku kalendarzowym prowadziły działalność gospodarczą przez co najmniej 60 dni.

W tym przypadku podstawa naliczania składek uzależniona jest od dochodu, jaki przedsiębiorca osiągnął w poprzednim roku. Jednak nie może być ona niższa niż 30% minimalnego wynagrodzenia i wyższa niż 60% prognozowanego przeciętnego wynagrodzenia. Przy niższych dochodach warto sprawdzić kwestię działalności nierejestrowanej, natomiast przy wyższych dochodach korzystniejsza może być spółka z o.o. (brak zusu).