Akcjonariusz – kim jest i jakie ma uprawnienia?

Nabywając akcje spółki, stajemy się jej akcjonariuszami. Nieważne, czy kupiliśmy jedną, czy większą ich ilość – zyskujemy pakiet licznych uprawnień. Co to właściwie znaczy być akcjonariuszem? Czy wiąże się to wyłącznie z przywilejami? Wyjaśniamy.

Akcjonariusz – kto to jest? Kto może nim zostać?

Akcjonariuszem jest osoba fizyczna, prawna lub jednostka organizacyjna nieposiadająca osobowości prawnej, która nabyła akcje spółki akcyjnej albo spółki komandytowo-akcyjnej. Jest wpisana do księgi akcyjnej lub posiada akcje na okaziciela.

Jak stać się akcjonariuszem?

By stać się akcjonariuszem, wystarczy kupić chociaż jedną akcję. Jednak najpierw należy założyć rachunek maklerski. Można to zrobić przez Internet lub udać się osobiście do licencjonowanego domu maklerskiego.

Następnie na rachunek wpłacamy dowolną kwotę. Szukamy spółki (spółek), której akcje chcemy nabyć. Kupujemy i… stajemy się akcjonariuszem.

Jakie prawa przysługują akcjonariuszowi?

Kupując akcje, wnosimy wkład do kapitału spółki i stajemy się jej współwłaścicielami. W związku z tym nabywamy także konkretne prawa. Dzielimy je na: majątkowe i korporacyjne. Dodatkowo statut spółki może przyznać wybranemu akcjonariuszowi osobiste uprawnienia.

Prawa majątkowe

Jak sama nazwa wskazuje, prawa majątkowe odnoszą siędo majątku spółki. Wyróżniamy:

• prawo do dywidendy – jeśli zysk spółki zostanie przeznaczony przez walne zgromadzenie do podziału, akcjonariuszowi przysługuje dywidenda. Jej wysokość zależy od liczby posiadanych akcji. Ponadto: Akcje uprzywilejowane w zakresie dywidendy mogą przyznawać uprawnionemu dywidendę, która przewyższa nie więcej niż o połowę dywidendę przeznaczoną do wypłaty akcjonariuszom uprawnionym z akcji nieuprzywilejowanych.(art. 353 § 1 KSH)
• prawo do udziału w majątku likwidacyjnym – każdemu akcjonariuszowi przysługuje część kwoty likwidacyjnej (majtek spółki po uregulowaniu zobowiązań) proporcjonalna do udziałów w spółce.
• prawo poboru – daje pierwszeństwo do objęcia nowych akcji spółki;
• prawo do rozporządzania akcją – to możliwość zbycia posiadanych akcji.

Prawa korporacyjne

Dzięki prawom korporacyjnym akcjonariusz zyskuje realny wpływ na spółkę. Zaliczmy do nich:

• prawo głosu – jedna akcja daje jeden głos na walnym zgromadzeniu. Wyjątkiem są akcje uprzywilejowane. Ich posiadaczowi można przyznać 2 głosy na akcję.
• prawo do informacji–  w czasie obrad walnego zgromadzenia akcjonariusz ma prawo domagać się informacji na temat spółki. Zarząd może odmówić udzielenia informacji, jeśli jej ujawnienie mogłoby wyrządzić krzywdę spółce (np. tajemnica handlowa).
• prawo uczestnictwa w walnym zgromadzeniu – by uczestniczyć w walnym zgromadzeniu, nie wystarczy samo posiadanie akcji. Należy uzyskać wpis do rejestru akcjonariuszy minimum tydzień przed odbyciem walnego zgromadzenia. W przypadku spółki publicznej trzeba mieć akcje na rachunku i zarejestrować swoje uczestnictwo 16 dni przed datą walnego zgromadzenia. Poza tym konieczne jest złożenie w domu maklerskim (15 dni przed WZA) dyspozycji o wydanie imiennego zaświadczenia o prawie uczestnictwa w walnym zgromadzeniu.
• prawo zwoływania walnego zgromadzenia – walne zgromadzenie zwołuje zarząd, jednak zgodnie z art. 400 § 1 KSH: Akcjonariusz lub akcjonariusze reprezentujący co najmniej jedną dwudziestą kapitału zakładowego mogą żądać zwołania nadzwyczajnego walnego zgromadzenia i umieszczenia określonych spraw w porządku obrad tego zgromadzenia; statut może upoważnić do żądania zwołania nadzwyczajnego walnego zgromadzenia akcjonariuszy reprezentujących mniej niż jedną dwudziestą kapitału zakładowego.
• prawo zgłaszania projektów uchwał na walnym zgromadzeniu–takie prawo ma każdy akcjonariusz, o ile projekt dotyczy sprawy objętej porządkiem obrad. Akcjonariusz lub akcjonariusze posiadający minimum 1/20 kapitału zakładowego mogą żądać, aby w porządku obrad najbliższego WZA umieszczono konkretne sprawy (art. 401 KSH).
• prawo zaskarżania uchwał walnego zgromadzenia–akcjonariusz może wnieść pozew do sądu, jeśli uchwała jest niezgodna ze statutem, dobrymi obyczajami, interesami spółki lub jej celem jest pokrzywdzenie akcjonariusza. Prawo to przysługuje akcjonariuszowi tylko w wybranych okolicznościach, np. jeśli bezpodstawnie nie został dopuszczony do udziału w walnym zgromadzeniu (art. 422 KSH).
• prawo do wniesienia powództwa – akcjonariusz może wnieść pozew o naprawienie szkody wyrządzonej spółce, jeśli spółka nie zrobi tego do roku od momentu ujawnienia szkody (art. 486 § 1 KSH).

Jakie obowiązki ma akcjonariusz?

Posiadanie akcji wiąże się nie tylko z licznymi prawami, ale także z obowiązkami. Akcjonariusz musi wypełnić:

• obowiązek pokrycia objętych akcji –to podstawowy obowiązek każdego akcjonariusza, z którego nie można się zwolnić. Termin i wysokość wpłat wskazuje statut lub uchwała walnego zgromadzenia. Jeśli akcjonariusz będzie zwlekał z wniesieniem wkładu, musi liczyć się z koniecznością zapłacenia odsetek lub odszkodowania. Brak opłaty może wiązać się z unieważnieniem akcji. Oczywiście to dotyczy sytuacji nowej emisji akcji lub nowej spółki. Gdy akcje są notowane na giełdzie, po prostu je kupujemy.
• obowiązek ujawnienia stanu posiadania – dotyczy akcjonariuszy spółek publicznych. Muszą oni informować spółkę oraz Komisję Nadzoru Finansowego o przekroczeniu lub osiągnięciu (w wyniku, np. zakupu, sprzedaży, umorzenia akcji) progu 5%, 10%, 15%, 20%, 25%, 33%, 33 i 1/3%, 50%, 75% albo 90% ogólnej liczby głosów (art. 69 ustawy o ofercie publicznej).
• obowiązek powtarzających się świadczeń niepieniężnych – jest związany z akcją imienną i realizowany w zamian za wynagrodzenie. Rodzaj świadczeń powinien być zapisany w statucie spółki. Co ciekawe podobna kwestia dotyczy właścicieli w spółce z o.o. i pozwala na unikniecie oskładkowania wynagrodzenia członka zarządu.
• obowiązek zwrotu nienależnego świadczenia.

Statut spółki lub uchwała walnego zgromadzenia mogą wyznaczać dodatkowe obowiązki, np. przymusowy wykup akcji.

Rejestr akcjonariuszy – co to jest?

Rejestr akcjonariuszy jest bazą danych o akcjonariuszach. Znajdują się w nim, m.in.:

• dane spółki;
• imiona i nazwiska (lub nazwy) akcjonariuszy wraz z adresami korespondencyjnymi;
• informacja, czy akcje zostały pokryte w całości;
• rodzaj akcji, jej seria i numer oraz wartość nominalna;
• ograniczeniaco do rozporządzania akcją.

Od 1 marca 2021 roku musi być prowadzony wyłącznie w postaci elektronicznej. Podmiot, któremu zostanie powierzone prowadzenie takiego rejestru, wybiera walne zgromadzenie. Dokonuje on wpisu na żądanie spółki lub osoby, która ma w tym interes prawny.

Dla spółki oraz akcjonariuszy rejestr jest jawny. Mogą oni domagać się informacji z rejestru na papierze lub w formie elektronicznej.

Na żądanie akcjonariusza podmiot prowadzący rejestr może wystawić świadectwo rejestrowe. Jest ono niezbędne do potwierdzenia niektórych uprawnień, wynikających z posiadania akcji.

Walne zgromadzenie akcjonariuszy – co to jest?

Walne zgromadzenie akcjonariuszy jest obowiązkowym organem spółki akcyjnej, który pełni bardzo ważne funkcje. Do jego obowiązków należy, m.in.:

• rozpatrywanie i zatwierdzanie sprawozdań zarządu;
• decydowanie o zakupie lub sprzedaży nieruchomości;
• decydowanie o sprzedaży lub dzierżawie firmy.

Walne zgromadzenie jest zwoływane przez zarząd, jednak takie prawo w określonych okolicznościach przysługuje także akcjonariuszom. Może być zwołanie w trybie zwyczajnym (cyklicznie) lub nadzwyczajnym (w nagłych wypadkach).

Czy akcjonariusz odpowiada za długi spółki?

Za zobowiązania spółki w pierwszej kolejności odpowiada spółka. Kiedy jej majątek jest niewystarczający, by pokryć wszystkie długi, do odpowiedzialności mogą być pociągnięte inne osoby. Nie są to jednak akcjonariusze. Co do zasady nie ryzykują oni majątkiem prywatnym. Mogą stracić jedynie wysokość wniesionego wkładu. Od tej reguły są trzy wyjątki:

1. Spółka akcyjna nie uzyskała jeszcze wpisu do rejestru KRS i funkcjonuje jako spółka w organizacji. Wówczas akcjonariusze odpowiadają za wszelkie wierzytelności solidarnie ze spółką i osobami działającymi w jej imieniu, jednak wyłącznie do wysokości wkładu, który powinni wnieść.
2. Nazwisko (lub nazwa) akcjonariusza spółki komandytowo-akcyjnej zostało umieszczone w nazwie firmy.
3. Akcjonariusz spółki komandytowo-akcyjnej reprezentuje spółkę nie mając do tego umocowania

Na czym zarabia akcjonariusz?

Akcjonariusz zarabia na zysku ze sprzedaży akcji oraz na wypłacanej dywidendzie. Dywidenda to część zysku wypracowanego przez spółkę i przeznaczonego do podziału między akcjonariuszy. Przysługuje tylko akcjonariuszowi, który w dniu ogłoszenia ustalenia prawa do dywidendy posiadał akcje. Kwota wypłaty zależy od pakietu posiadanych akcji (jeśli statut nie stanowi inaczej). Dzień dywidendy ustala zwyczajne walne zgromadzenie.

Co ciekawe, spółka wcale nie musi dzielić się zyskiem. Może zdecydować, że zostanie on wykorzystany, np. do rozwoju firmy.

Akcjonariusz, udziałowiec, wspólnik – czy to to samo?

Jak już wspomnieliśmy, akcjonariuszem nazywamy tego, kto nabył co najmniej jedną akcję spółki akcyjnej lub komandytowo-akcyjnej. Natomiast udziałowiec posiada udziały w spółce z ograniczoną odpowiedzialnością. Używanie zamiennie obu tych określeń jest błędne. Zarówno akcjonariusz, jak i udziałowiec jest wspólnikiem danej spółki.

Akcjonariusz – Podsumowanie

Bycie akcjonariuszem, to forma pasywnego udziału w przedsiębiorstwie. Mamy ograniczony wpływ na ogólny kierunek biznesu, ale nie jesteśmy odpowiedzialni za bieżące działanie. Co istotne przysługuje nam zysk wypracowany przez firmę, o ile zostanie podjęta decyzja o jego wypłacie. Najprostszym sposobem na zostanie akcjonariuszem jest kupienie akcji na giełdzie papierów wartościowych. Wystarczy konta maklerskie i możemy wybierać spośród kilkuset podmiotów notowanych na warszawskim parkiecie. Największe spółki znajdziemy w indeksie WIG20.

FAQ

Autor artykułu

Michał Król

Pozostałe publikacje autora

Z wykształcenia finansista. Posiada wieloletnie doświadczenie w instytucjach finansowych i bankach. Czuwa nad merytorycznymi aspektami artykułów. Potrafi w jasny i prosty sposób wyjaśnić nawet zawiłe aspekty świata finansów. Na bieżąco śledzi nowości w świecie Fintechów i podpowiada jak najlepiej wykorzystywać funkcje poszczególnych z nich. Lubi Podróże, zainteresowany jest światem inwestycji i jest pasjonatem Lotnictwa.