Zgubiony/skradziony portfel – co robić?

Monika wybrała się na spotkanie z przyjaciółką. Po drodze wstąpiła do sklepu osiedlowego po wodę. Następnie razem z przyjaciółką kupiły kawę na wynos i poszły na spacer. Po powrocie do domu Monika zauważyła, że nie ma portfela. W środku były karta płatnicza, prawo jazdy, dowód osobisty i trochę gotówki. Bez względu na to, czy ktoś go ukradł, czy sama gdzieś go zostawiła – trzeba działać. Cała zawartość albo już wpadła, albo za chwilę może wpaść w niepowołane ręce. Zgubiony/skradziony portfel – co robić? Gdzie to zgłosić? Podpowiadamy.

Zgubiony/skradziony portfel – co robić?

Wystarczy chwila nieuwagi, by stracić portfel. Może dojść do jawnej kradzieży, kiedy to złodziej wyrwie nam torebkę/portfel z ręki lub na naszych oczach zgarnie go ze sklepowej kasy, czy stolika w kawiarni. Może być też tak, że dopiero po czasie zorientujemy się, że nie mamy portfela. Wówczas trudno ocenić, czy zostawiliśmy go w sklepie, nie zabraliśmy z domu, wypadł nam po drodze, czy może złodziej ukradkiem wyjął nam go z kieszeni. Scenariuszy może być wiele.

Jednak bez względu na to, czy został on skradziony, czy gdzieś się zawieruszył – w niebezpieczeństwie jest nie tylko gotówka, która była w środku, ale także pieniądze na kontach i dane osobowe. Dlatego w takich sytuacjach nie warto zwlekać. Im wcześniej zaczniemy działać, tym większa szansa, że pokrzyżujemy plany złodzieja lub nieuczciwego znalazcy.

Co konkretnie należy zrobić? To zależy od zawartości portfela i okoliczności całego zdarzenia. W artykule skupimy się na tym, jak zabezpieczyć swoje dokumenty i karty płatnicze.

Zastrzeżenie lub zawieszenie dowodu osobistego

Utarta dowodu osobistego to ryzyko kradzieży tożsamości. Złodziej lub nieuczciwy znalazca może wykorzystać go, żeby wypłacić środki z konta, czy zaciągnąć kredyt na nasze dane. Dlatego trzeba jak najszybciej zastrzec dokument.

Zastrzeżenie dowodu oznacza jego unieważnienie – trzeba będzie wyrobić nowy. Nawet jeśli się odnajdzie, nie można się już nim posługiwać. Mimo wszystko jest to najlepszy wybór, gdy dojdzie do kradzieży lub zgubimy go i wiemy, że szanse na jego znalezienie są bliskie zeru. Utratę dokumentu możemy zgłosić:

• przez Internet (portal gov.pl) – potrzebny będzie profil zaufany, e-dowód lub certyfikat kwalifikowany;
• w urzędzie gminy – należy przygotować formularz zgłoszenia utraty lub uszkodzenia dowodu osobistego i inny dokument tożsamości, np. paszport;
• w polskim konsulacie – wypełniony formularz można zanieść osobiście albo wysłać pocztą lub faksem.

Po unieważnieniu dowodu otrzymamy zaświadczenie (ważne 2 miesiące), które co prawda nie jest dokumentem tożsamości, ale może przydać w czasie oczekiwania na nowy dowód.

Oczywiście, jeśli doszło do kradzieży, należy to jak najszybciej zgłosić się na policję.

Zgłoszenie utraty dowodu osobistego w banku

O utracie dowodu koniecznie trzeba poinformować także bank – swój lub dowolny, który przyjmuje zastrzeżenia od wszystkich osób (nie trzeba być klientem banku). Jest ich całkiem sporo, a pełną listę można znaleźć tutaj. Informacja zostanie odnotowana w Systemie Dokumenty Zastrzeżone i dotrze do wszystkich banków (np. tych z rankingu kont osobistych) w Polsce oraz innych firm i instytucji, np. operatorów komórkowych.

Powinien to zrobić każdy bez względu na to, czy ma konto w banku. Nawet jeśli nie korzystamy z bankowych usług, złodziej mógłby podszyć się pod nas i, np. założyć rachunek, zaciągnąć kredyt.

Zgłoszenie można złożyć:

• osobiście w placówce banku;
• telefonicznie (pod numerem +48 828 828 828) – podczas połączenia najpierw należy wybrać głosowo swój bank, potem nastąpi przekierowanie rozmowy i pracownik banku po weryfikacji tożsamości zastrzeże dokument;
• poprzez stronę Biura Informacji Kredytowej (bik.pl), pod warunkiem że mamy już konto w systemie i wcześniej przypisaliśmy do niego swój dowód.

Czasem wystarczy zawiesić ważność dowodu…

Kiedy? Posłużmy się przykładem.

Marta wyjechała za miasto na kilka dni. Zaraz po przyjeździe zorientowała się, że nie ma portfela. Pamięta, że przed wyjazdem w pośpiechu przepakowywała rzeczy z jednej torebki do drugiej, więc pewnie został on w pierwszej torebce lub leży gdzieś w przedpokoju. Pewnie, ale nie na pewno. Niezrobienie nic jest ryzykowne, ale – w tym wypadku – zastrzeżenie wydaje się krokiem za daleko.

Na szczęście, osoby posiadające e-Dowód wydany po 4 marca 2019 r. (czyli dowód z warstwą elektroniczną) mają także możliwość zawieszenia jego ważności na 14 dni kalendarzowych. Przez ten czas dokument jest nieważny. W dowolnym momencie można go odwiesić i korzystać, jak wcześniej. To dobra opcja, gdy nie możemy znaleźć dokumentu, ale przeczuwamy, że się znajdzie. Jeśli mieliśmy dobre przeczucia i dowód się odnalazł, należy koniecznie cofnąć zawieszenie. Inaczej po 14 dniach dokument zostanie automatycznie unieważniony.

Dowód można zawiesić lub odwiesić:

• online przez portal gov.pl – potrzebny będzie jedynie Profil Zaufany;
• w urzędzie gminy – należy wypełnić formularz zawieszenie/cofnięcia zawieszenia i inny dokument tożsamości, np. paszport.

Warto wiedzieć!

• Od 17 listopada 2023 r. każda osoba pełnoletnia, która ma nadany PESEL, może go zastrzec i tym samym ograniczyć skutki kradzieży tożsamości. Daje to pewność, że w naszym imieniu nie zostanie zaciągnięty żaden kredyt. A nawet jeśli mimo zastrzeżenia bank, czy firma pożyczkowa udzieli kredytu na nasze skradzione dane – nie będziemy musieli go spłacać. O tym, jak i gdzie to zrobić pisaliśmy w artykule Jak zastrzec PESEL? Zachęcamy do lektury.
• Po zastrzeżeniu dowodu osobistego (tj. po zgłoszeniu utraty lub kradzieży), automatycznie zastrzegany jest także PESEL. Nie dzieje się tak, jeśli zdecydujemy się go zawiesić.

Zastrzeżenie paszportu

Paszport także jest dokumentem, którym można potwierdzić tożsamość, a więc i podszyć się pod inną osobę. Jeśli był on w skradzionym/zgubionym portfelu, bezpieczniej będzie go zastrzec. Można to zrobić:

• online przez portal gov.pl;
• w dowolnym punkcie paszportowym w Polsce – potrzebny będzie dowód osobisty lub inny dokument ze zdjęciem.
• w polskim konsulacie – jeśli przebywamy za granicą.

Tak jak w przypadku dowodu, zastrzeżenie = unieważnienie. Oznacza to konieczność wnioskowania o nowy paszport. Zastrzeżonym dokumentem (jeśli się znajdzie) nie można się posługiwać.

Poza tym utratę paszportu należy także zgłosić w banku (nawet jeśli nie korzystamy z usług bankowych) – osobiście w placówce lub pod ww. numerem +48 828 828 828.

Zastrzeżenie lub blokada karty płatniczej

Teoretycznie, by korzystać z karty, trzeba znać PIN. Rzeczywiście, bez kodu trudno będzie wypłacić pieniądze w bankomacie, ale złodziej na pewno przeszuka portfel i spróbuje rozszyfrować nasz PIN. Dlatego noszenie razem z kartą karteczki z PIN-em i stosowanie łatwych kodów – to nigdy nie jest dobry pomysł. Pamiętajmy, że obecnie niemal wszystkie karty płatnicze posiadają funkcję zbliżeniową. Nie trzeba więc znać kodu, by zapłacić do 100 zł i powtórzyć to wielokrotnie. Poza tym można także płacić kartą przez Internet.

Dlatego, jeśli w skradzionym/zgubionym portfelu była karta debetowa, czy kredytowa, trzeba to zgłosić w banku. W tym przypadku także (w zależności od sytuacji) można albo zastrzec, albo zablokować kartę.

Zastrzeżenie karty to najlepsza opcja, jeśli mamy pewność, że karta została skradziona lub, że się nie odnajdzie. Tej dyspozycji nie da się cofnąć. Nieodwracalnie blokowany jest dostęp do wszystkich funkcji. Nawet jeśli karta się znajdzie, to nie nadaje się już do użytku. Trzeba więc wyrobić nową.

Kartę można zastrzec na kilka sposobów:

• przez bankowość elektroniczną lub aplikację mobilną;
• osobiście w placówce banku;
• dzwoniąc na infolinię banku;
• dzwoniąc pod ogólny numer +48 828 828 828 – międzybankowy System Zastrzegania Kart.

Niektóre banki dają także możliwość czasowego zablokowania karty, czyli wyłączenia jej funkcji. Po zdjęciu blokady dalej można z niej korzystać. To rozsądne rozwiązanie, jeśli podejrzewamy, że „plastik”, np. został w domu, ale nie mamy jak upewnić się, czy rzeczywiście jest bezpieczny. W zależności od banku kartę zablokujemy:

• przez bankowość internetową lub mobilną;
• w placówce banku;
• przez infolinię.

Kwestię zastrzeżenia i blokady karty płatniczej opisaliśmy szerzej w dedykowanym artykule.

Zgubiony/skradziony portfel – co robić? Dowód rejestracyjny, prawo jazdy

Zacznijmy od tego, że w październiku 2018 r. zniesiono obowiązek posiadania przy sobie dowodu rejestracyjnego wraz z dokumentem potwierdzającym ważność polisy OC. A od 5 grudnia 2020 r. nie trzeba już nosić przy sobie także prawa jazdy. Podczas kontroli policja korzysta z Centralnej Ewidencji Pojazdów i Kierowców (CEPiK) i w ten sposób weryfikuje posiadane uprawnienia, dane pojazdu itp. Zatem, nawet jeśli w skradzionym/zgubionym portfelu były te dokumenty, to nadal możemy prowadzić pojazd.

Mimo wszystko utraty prawa jazdy, czy dowodu rejestracyjnego nie należy bagatelizować. Co prawda, prawo jazdy nie jest formalnie traktowane jako dokument tożsamości i bank nie powinien udzielić kredytu tylko na tej podstawie, to zawiera przecież dane osobowe i adresowe kierowcy. W dowodzie rejestracyjnym także zapisane są dane właściciela pojazdu.  Jeśli trafią w niepowołane ręce, mogą zostać wykorzystane, np. do celów przestępczych. Zatem, co robić?

Należy udać się do wydziału komunikacji (właściwego dla miejsca zamieszkania) i zgłosić utratę prawa jazdy i/lub dowodu rejestracyjnego. Konieczne będzie złożenie wniosku o wydanie wtórnika danego dokumentu (tj. nowego dokumentu, który będzie zawierał te same dane, co utracony) i wniesienie opłat. Sprawę można załatwić osobiście w urzędzie (urząd miasta/starostwo powiatowe) lub online przez platformę ePUAP.

Co ważne, jeśli po złożeniu wniosku o wydanie wtórnika, znajdziemy prawo jazdy lub dowód, nie możemy już z nich korzystać.

Oczywiście, kradzież zgłaszamy także na policję.

Dodatkowo tak jak w przypadku innych dokumentów, o utracie prawa jazdy warto poinformować bank. Informacja ta zostanie odnotowana we wspomnianym już wcześniej Systemie Dokumenty Zastrzeżone. Można to zrobić osobiście (w dowolnym banku), zadzwonić na infolinię banku lub pod uniwersalny numer +48 828 828 828.

Co z gotówką?

Gotówka to najłatwiejszy łup dla złodzieja. Dlatego w przypadku kradzieży, należy jak najszybciej zgłosić sprawę na policję. Im szybciej, tym większe szanse, że policja ustali sprawcę i, że ten nie zdąży roztrwonić wszystkich pieniędzy. Warto wiedzieć, że za kradzież grozi kara pozbawienia wolności od 3 miesięcy do nawet 8 lat.

Natomiast jeśli zgubiliśmy portfel, los gotówki zależy od tego, kto go znajdzie. Istnieje szansa, że wpadnie on w ręce uczciwej osoby i wróci do nas z całą zawartością. Warto zatem:

• śledzić lokalne ogłoszenia i media społecznościowe;
• samemu zamieścić post w social mediach;
• odwiedzić miejscowe Biuro Rzeczy Znalezionych.

Może być też tak, że nikt go nie znajdzie i będzie leżał w tym miejscu, w którym go zostawiliśmy. Albo ktoś go znajdzie i zostawi w najbliższym bezpiecznym punkcie. Musimy więc przypomnieć sobie, gdzie ostatnio byliśmy i ponownie odwiedzić te miejsca.

Co jeszcze?

Warto dokładnie odtworzyć sobie w pamięci, co znajdowało się w każdej przegródce. Niektórzy noszą w portfelu wszystko, co dla nich ważne i, co chcą mieć zawsze pod ręką – PESEL-e bliskich osób, dane do logowania, kod PIN do karty, itp. W takim wypadku należy niezwłocznie zmienić wszystkie zapisane hasła, zastrzec PESEL-e i zadbać o bezpieczeństwo innych wrażliwych danych.

Jak płacić i funkcjonować bez kart i dokumentów

Obecnie praktycznie wszystko możemy mieć w formie elektronicznej. Warto skorzystać z mDowodu, który pozwala na potwierdzenie tożsamości w wielu miejscach. W kwestii pieniędzy, musimy przestawić się na mobilność. Mamy przynajmniej kilka opcji – BLIK, Płatności mobilne czy wypłata pieniędzy z bankomatu bez karty. Polecamy zapoznanie się z tymi artykułami.

Zgubiony/skradziony portfel – o czym pamiętać na przyszłość?

Każdy może stać się ofiarą kradzieży i każdemu zdarza się coś zgubić. Zamieszanie, zatłoczone miejsce, nerwy, pośpiech, roztargnienie – czynników ryzyka jest sporo i nie da się ich w 100% wyeliminować. Można jednak wprowadzić kilka zasad, które zminimalizują skutki utraty portfela, np.:

• Nie trzymać wszystkich ważnych dokumentów i kart płatniczych razem w portfelu.
• Chociaż częściowo przejść na cyfrowe wersje dokumentów (aplikacja mObywatel) oraz kart płatniczych.
• Zastrzec PESEL – dzięki temu nawet jeśli złodziej zechce wykorzystać nasze dane (np. by wziąć kredyt), nie będzie to możliwe.
• Nie przechowywać w portfelu haseł (np. do poczty e-mail, bankowości internetowej, profili na mediach społecznościowych itp.), kodów PIN i innych wrażliwych danych.
• Skorzystać z usług BIK, np. uruchomić alerty – wówczas otrzymamy powiadomienie, m.in.: o każdym wniosku kredytowym złożonym na nasze dane.
• Umieścić w portfelu niewielki lokalizator GPS.

Zgubiony/skradziony portfel – co robić? Podsumowanie

Na koniec podsumujmy, jak postępować w przypadku utraty portfela.

1. Odtwarzamy w pamięci, co było w portfelu, a następnie dopasowujemy plan działania do zawartości portfela.
2. Zastrzegamy ważne dokumenty i karty. Karty płatnicze – w banku. Natomiast utratę dokumentów zgłaszamy zarówno w urzędzie, jak i w banku. Powinien to zrobić każdy, nawet jeśli nie korzysta z usług bankowych. Warto zapamiętać lub zapisać w pamięci telefonu numer +48 828 828 828. Za jego pośrednictwem zastrzeżemy zarówno karty płatnicze, jak i ważne dokumenty (m.in.: paszport, dowód osobisty, prawo jazdy), bez względu na to, w jakim banku mamy konto.
3. Składamy wnioski o wydanie nowych dokumentów, ponieważ zastrzeżenie dokumentu/karty oznacza, że traci on swoją ważność i staje się bezużyteczny (nawet jeśli się odnajdzie).
4. Dowód osobisty (e-Dowód) oraz karty płatnicze w niektórych bankach można jedynie czasowo zablokować. To dobre rozwiązanie, jeśli przeczuwamy, że portfel się odnajdzie.
5. Zmieniamy hasła, zastrzegamy PESEL i dbamy o inne wrażliwe dane, które mogły znajdować się w portfelu.
6. Kradzież portfela zgłaszamy na policję.

Pamiętajmy, że w takich sytuacjach czas ma największe znaczenie. Dlatego bez względu na zaistniały scenariusz, nie należy ani panikować, ani bagatelizować sprawy, ale jak najszybciej podjąć odpowiednie kroki.