Jak zastrzec PESEL?

PESEL to 11-cyfrowy numer, służący do identyfikacji tożsamości danej osoby. Podajemy go w urzędach, bankach, przychodniach, aptekach, u notariusza i w innych sytuacjach życiowych, np. w umowie kupna-sprzedaży, czy w umowie o pracę. Niestety, jeśli PESEL padnie łupem cyberprzestępcy, ten także będzie mógł „załatwić” w naszym imieniu wiele spraw, np. zaciągnąć kredyt lub wypłacić pieniądze z konta. Chyba że skorzystamy z usługi „Zastrzeż PESEL”. Poniżej wyjaśniamy, jak zastrzec PESEL i na czym polega ta usługa.  

Usługa „Zastrzeż PESEL” – przed czym chroni?

17 listopada 2023 r. Ministerstwo Cyfryzacji uruchomiło usługę „Zastrzeż PESEL”. Od tej pory PESEL osoby, która zdecyduje się go zastrzec, trafi do specjalnej bazy. Od 1 czerwca 2024 r. wybrane instytucje i podmioty takie jak:

• banki;
• SKOK-i;
• operatorzy telekomunikacyjni;
• firmy pożyczkowe;
• tzw. parabanki;
• notariusze,

mają obowiązek weryfikować status numeru PESEL przed podpisaniem umowy z klientem. Muszą to robić w określonych okolicznościach. Jakich?

Zastrzeżenie PESEL ma chronić przed nieuprawnionym dostępem do danych osobowych oraz skutkami kradzieży tożsamości. Oszust, który pozna nasz PESEL, nie będzie mógł go wykorzystać, do:

• zaciągnięcia kredytu lub pożyczki;
• wyrobienia duplikatu karty SIM – za jego pomocą mógłby autoryzować transakcje;
• założenia konta osobistego lub oszczędnościowego, gdy nasz pesel jest zastrzeżony na pewno nie założymy żadnego z ROR zaprezentowanego w rankingu kont osobistych. Co więcej mając już konto w banku nie zamówimy dodatkowej karty czy nie uruchomimy dodatkowych rachunków.
• przeprowadzenia niektórych czynności u notariusza, np. kupna lub sprzedaży mieszkania;
• wypłacenia w banku kwoty przekraczającej trzykrotność minimalnego wynagrodzenia za pracę.

Jeśli we wskazanych okolicznościach instytucja nie zweryfikuje numeru PESEL lub zignoruje fakt, że jest on zastrzeżony i zawrze umowę na skradzione dane – poszkodowany klient nie będzie musiał ponosić jej skutków, np. spłacać zadłużenia zaciągniętego przez oszusta.

Na jaki czas można zastrzec PESEL?

Odpowiedź jest krótka – bezterminowo. Nie ma tutaj żadnych ram czasowych. Jeśli zastrzeżemy PESEL, to będzie on chroniony do momentu, gdy cofniemy zastrzeżenie. Zatem to od nas zależy, jak długo będziemy korzystać z usługi.

Zastrzeżenie PESEL – konsekwencje

Korzystając z usługi „Zastrzeż PESEL”, minimalizujemy skutki kradzieży tożsamości. Musimy jednak pamiętać, że wiąże się także z pewnymi ograniczeniami.

Jeśli mamy zastrzeżony PESEL, nie możemy:

• wziąć kredytu lub pożyczki;
• zmienić warunków umowy, jeśli skutkiem jest zwiększenie kwoty zadłużenia;
• skorzystać z zakupów na raty;
• założyć nowego konta w banku (ROR lub oszczędnościowe);
• podpisać aktu notarialnego dotyczącego nieruchomości (m.in.: kupno, sprzedaż, obciążenie);
• wypłacić w placówce większej kwoty niż trzykrotność minimalnego wynagrodzenia za pracę (od lipca 2024 r. to 12 900 zł) – próba wypłaty z zastrzeżonym PESEL-em skończy się tym, że bank wstrzyma wypłaty gotówki na 12 godzin (nawet jeśli chwilę później cofniemy zastrzeżenie);
• wyrobić kopii swojej karty SIM.

Oczywiście, zastrzegając PESEL, nie pozbawiamy się na zawsze możliwości skorzystania z powyższych usług. Musimy jedynie pamiętać, by cofnąć zastrzeżenie, zanim udamy się, np.  do banku i wydamy stosowną dyspozycję. Po zdjęciu blokady nie będzie problemu z przeprowadzeniem ww. czynności.

Co ważne, zastrzeżonym PESEL-em nadal można posługiwać się w wielu codziennych sprawach, tj.:

• realizować recepty;
• korzystać z opieki medycznej, np. pobyt w szpitalu, rejestracja do lekarza, wizyta u lekarza;
• załatwiać sprawy urzędowe;
• wykorzystywać go w podróży, np. kupować bilety, przekraczać granicę;
• brać udział w wyborach;
• korzystać z Profilu Zaufanego;
• wypłacić w bankomacie lub przelać kwotę przewyższającą trzykrotność minimalnego wynagrodzenia za pracę (o ile pozwalają na to limity obowiązujące w naszym banku oraz te ustanowione dla naszej karty);
• wykonywać czynności służbowe.

Zastrzeżenie nie wpływa także na ważność dokumentów takich jak paszport, prawo jazdy, czy dowód osobisty oraz na dostęp do bankowości internetowej i aplikacji mobilnej banku. Nadal można z nich korzystać tak jak przed zastrzeżeniem. Bank zweryfikuje status PESEL tylko, jeśli zechcemy otworzyć nowe konto czy kartę lub wziąć kredyt za pośrednictwem serwisu bądź aplikacji.

Jak korzystać z usługi „Zastrzeż PESEL”?

Ania miesiąc temu zastrzegła PESEL. Wczoraj zepsuła jej się lodówka i musi kupić nową. Chce skorzystać z rat 0%, więc przed wyjściem do sklepu cofnęła zastrzeżenie. Bank pozytywnie rozpatrzył wniosek kredytowy. Ania wróciła do domu – oczekując na transport z lodówką – ponownie zastrzegła PESEL.

Właśnie tak warto korzystać z usługi, tj.:

• na co dzień mamy zastrzeżony PESEL;
• kiedy musimy coś załatwić – cofamy zastrzeżenie;
• po załatwieniu sprawy ponownie zastrzegamy PESEL.

Co ciekawe, cofając zastrzeżenie, możemy skorzystać także z opcji automatycznego zastrzegania (poniżej piszemy, jak to zrobić).

Usługa działa w czasie rzeczywistym. Oznacza to, że informacja o zastrzeżeniu lub cofnięciu zastrzeżenia widoczna jest w systemie niemal natychmiast. Możemy wyłączyć usługę, np. na chwilę przed wizytą w banku.

Nie ma żadnego limitu zastrzeżeń i opłat. Możemy za darmo i dowolną liczbę razy zakładać i zdejmować blokadę. Należy jednak pamiętać, że po cofnięciu zastrzeżenia trzeba odczekać ok. 30 minut, by móc ponownie go zastrzec.

Gdzie można zastrzec PESEL i cofnąć zastrzeżenie?

Zarówno zastrzec PESEL, jak i cofnąć zastrzeżenie (będzie to konieczne w sytuacjach, o których pisaliśmy wyżej) można:

• przez Internet – w aplikacji mObywatel lub serwisie mObywatel (z poziomu przeglądarki);
• w dowolnym urzędzie gminy.

W tych samych miejscach sprawdzimy:

• jakie podmioty, kiedy i dlaczego sprawdzały status naszego numeru PESEL;
• historię zastrzeżeń.

Warto wiedzieć!

• Opiekuni prawni, kuratorzy, pełnomocnicy mogą zastrzec PESEL podopiecznego lub osoby, od której mają pełnomocnictwo szczególne, ale tylko stacjonarnie, tj. w dowolnym urzędzie gminy.
• Pełnomocnik ma prawo jedynie zastrzec PESEL reprezentowanej osoby, ale nie może cofnąć zastrzeżenia.

Jak zastrzec PESEL przez Internet? – instrukcja krok po kroku

Usługę „Zastrzeż PESEL” aktywujemy całkowicie online – w aplikacji mobilnej lub w serwisie mObywatel. Poniżej wyjaśniamy, jak w obu przypadkach wygląda ten proces.

Aplikacja mObywatel 2.0

1. Logujemy się do aplikacji mObywatel.
2. Klikamy bezpośrednio ikonę Zastrzeż PESEL lub wybieramy ją z listy usług (dolne menu – „usługi” i następnie „zastrzeż pesel”)
3. Jeśli wyświetli się samouczek, możemy się z nim zapoznać lub pominąć ten krok.
4. Na ekranie wyświetli się informacja: Twój PESEL jest niezastrzeżony.
5. By go zastrzec, przesuwamy suwak przy poleceniu Zastrzeż PESEL.
6. Potwierdzamy chęć zastrzeżenia, klikając Zastrzeż PESEL (wyświetli się komunikat z pytaniem).
7. Gotowe. Na ekranie pojawi się informacja: Twój PESEL jest zastrzeżony.

Serwis mObywatel

Nie musimy korzystać z aplikacji mObywatel, by zastrzec PESEL. Da się to zrobić także z poziomu przeglądarki za pośrednictwem serwisu mObywatel. Jak? Poniżej prezentujemy instrukcję.

1. Wchodzimy na stronę mobywatel.gov.pl.
2. Logujemy się wybraną metodą – Profil Zaufany, aplikacja mObywatel, e-Dowód, bankowość elektroniczna.
3. Po zalogowaniu system od razu przekieruje nas do zakładki Twoje dane > Rejestr zastrzeżeń PESEL i zobaczymy komunikat: Twój PESEL jest niezastrzeżony. Ewentualnie wybieramy „twoje dane” i następnie na dole „zastrzeż pesel”

Warto wiedzieć!

Jeśli po zalogowaniu do serwisu wylądujemy na Stronie głównej, przywita nas baner informujący o możliwości zastrzeżenia PESEL. By przejść w docelowe miejsce, wystarczy kliknąć Sprawdź.  

• Klikamy niebieski przycisk z napisem Zastrzeż PESEL.
• System poprosi nas o potwierdzenie, więc ponownie klikamy Zastrzeż PESEL.
• Pojawi się komunikat: Twój PESEL jest zastrzeżony. Gotowe.

Jak cofnąć zastrzeżenie PESEL przez Internet? – instrukcja krok po kroku

Jak widać, zastrzeganie PESEL-u przez Internet to nic trudnego. Cała procedura trwa zaledwie kilka chwil. Równie łatwo można cofnąć zastrzeżenie. Jeśli mamy przy sobie telefon – da się to zrobić nawet na ostatnią chwilę, np. kiedy stoimy już w kolejce do bankowej kasy. Jak to wygląda? Wyjaśniamy poniżej.

Aplikacja mObywatel 2.0

Na początku przechodzimy przez te same kroki, co przy zastrzeganiu, tj.: logujemy się do aplikacji i wybieramy usługę Zastrzeż PESEL.

Następnie przesuwamy suwak przy poleceniu Zastrzeż PESEL.

W kolejnym kroku mamy do wyboru 2 opcje:

• Cofnij bezterminowo – sami będziemy musieli ponownie zastrzec PESEL.
• Cofnij i ustaw ponownie zastrzeżenie – czyli automatyczne zastrzeżenie (ustalamy jedynie datę i godzinę ponownego zastrzeżenie).

Na koniec klikamy przycisk Cofnij zastrzeżenie i gotowe.

Na ekranie pojawi się informacja, że PESEL jest niezastrzeżony oraz data i godzina ponownego zastrzeżenia (jeśli ją ustaliliśmy).

Aplikacja mobilna mObywatel

1. Logujemy się do serwisu.
2. Będąc na stronie głównej, klikamy przycisk Sprawdź, znajdujący się na niebieskim polu. Możemy także z bocznego menu wybrać zakładkę Twoje dane, a następnie Rejestr zastrzeżeń PESEL.
3. Klikamy niebieski przycisk Cofnij zastrzeżenie.
4. Wybieramy opcje – bezterminowo lub określamy godzinę i datę automatycznego zastrzeżenia – i przechodzimy dalej.
5. Potwierdzamy cofnięcie zastrzeżenia, np. kodem SMS. Gotowe.

Jak zastrzec PESEL i cofnąć zastrzeżenie w urzędzie?

Jeśli wolimy załatwiać sprawy w sposób tradycyjny, możemy zastrzec i cofnąć zastrzeżenie PESEL w dowolnym urzędzie gminy. Będzie do tego potrzebny:

• dokument tożsamości – dowód osobisty, paszport lub dowód w aplikacji mObywatel;
• wniosek o zastrzeżenie numeru PESEL lub cofnięcie zastrzeżenia numeru PESEL.

Wniosek możemy:

• wydrukować i wypełnić w domu;
• wypełnić w urzędzie;
• poprosić urzędnika, żeby wydrukował już wypełniony wniosek z systemu (musimy jedynie sprawdzić poprawność danych i go podpisać).

Wypełniony i podpisany wniosek składamy na ręce urzędnika. Następnie ten wprowadzi dane do systemu i wręczy nam potwierdzenie zastrzeżenia lub cofnięcia zastrzeżenia.

Wniosek jest bardzo prosty. Musimy podać jedynie imię i nazwisko oraz numer PESEL. Opcjonalnie można wpisać także numer telefonu i e-mail. Do obu procedur wykorzystuje się ten sam wniosek. Zaznaczamy po prostu odpowiedni kwadracik, tj. czy wnosimy o zastrzeżenie, czy cofnięcie zastrzeżenia.

Zastrzeżenie PESEL’u w praktyce

Analizują działanie systemu i sam proces zastrzegania, wnioski nasuwają się same. Dla własnego bezpieczeństwa najlepiej mieć stale zastrzeżony PESEL i dokonywać chwilowego wyłączenia zastrzeżenia na potrzeby realizacji wybranych czynności. Choć sporadycznie może być to uciążliwe np. zakładając nową kartę, otwierając dodatkowy rachunek bankowy spotkamy się z odrzucenie wniosku, jeśli zapomnimy wyłączyć zastrzeżenie. W tym scenariuszu wystarczy zalogować się do aplikacji, wyłączyć zastrzeżenie i złożyć ponowny wniosek Tu jedna istotna uwaga, dla niektórych produktów/czynności w wybranych bankach, złożenie wniosku mając zastrzeżony PESEL może skutkować 24 godzinna blokadą możliwości ponownego wnioskowania. Taka sytuacja może być uciążliwa, więc warto pamiętać o liście czynności dla których nasz PESEL nie może być zastrzeżony. Poniżej prezentujemy przykład takiego odrzuconego wniosku – wniosek dotyczył jedynie dodatkowego rachunku walutowego.

Czy warto zastrzec PESEL?

Nie ma obowiązku zastrzegania numeru PESEL. To usługa dobrowolna i tylko od nas zależy, czy z niej skorzystamy. A czy warto? Według nas tak. Powodów jest kilka.

Po pierwsze, to nic nie kosztuje. Bez względu na to, jak często zastrzegamy PESEL i zdejmujemy blokadę – nie ponosimy żadnych opłat.

Po drugie, usługa jest dostępna online, a korzystanie z niej – szybkie, proste i intuicyjne. W każdej chwili możemy cofnąć lub ponowić zastrzeżenie. I nie musimy podawać powodu, dlaczego wykonujemy daną czynność.

Jednak przede wszystkim jest to prosty sposób, by ochronić nasze dane i zabezpieczyć się przed skutkami kradzieży tożsamości oraz poważnymi stratami finansowymi. Cyberprzestępcy wykorzystują coraz to nowe sposoby, by wyłudzić dane. Warto więc wykorzystać dostępne środki ochrony – zwłaszcza jeśli jest to tak proste i nic nie kosztuje.