Nowy Ład – zmiany dotyczące składek ZUS

Nowy Ład – zmiany dotyczące składek ZUS

Od 1 stycznia 2022 roku zacznie obowiązywać wiele nowych przepisów w ramach tak zwanego Nowego Ładu. Wśród nich są także zmiany dotyczące obliczania składek ZUS. Dotąd były one stałe, niezależnie od osiąganych dochodów. Teraz ma się to zmienić. Jakie będą nowe stawki ubezpieczenia zdrowotnego?
Składka zdrowotna dla firm opodatkowanych wg skali podatkowej lub podatkiem liniowym
W 2022 roku składka zdrowotna dla przedsiębiorców będzie wyliczana na podstawia osiąganych dochodów. Jej wysokość jednak będzie różniła się w zależności od wybranej przez przedsiębiorcę formy opodatkowania. W przypadku działalności jednoosobowych, wysokość składek będzie kształtowała się następująco:

• dla opodatkowanych według skali podatkowej (na zasadach ogólnych) będzie to 9% podstawy wymiaru, czyli uzyskanego dochodu z działalności;
• w przypadku opodatkowania podatkiem liniowym składka wyniesie 4,9% podstawy wymiaru, czyli dochodu z działalności;
• dla opodatkowanych podatkiem z kwalifikowanych praw własności intelektualnej, czyli tak zwanym IP Box składka wyniesie również 4,9% od dochodu z działalności;

Kwota składki jednak nie będzie mogła być niższa niż 9% obowiązującego w dniu 1 stycznia roku składowego minimalnego wynagrodzenia lub iloczynu liczby miesięcy roku składkowego (oczywiście 12) oraz minimalnego wynagrodzenia obowiązującego w 1 dniu roku składkowego, w przypadku składki, która będzie obliczana od rocznej podstawy wymiaru. Innymi słowy, składka zdrowotna nie może być niższa niż 270,90 zł za miesiąc lub 3250,80 zł za rok. Pamiętajmy, że do tego dochodzi jeszcze składka na ubezpieczenie społeczne, która w 2022 wyniesie ponad 1200 zł. 

Obliczanie podstawy składki zdrowotnej

Dla osób prowadzących pozarolniczą działalność gospodarczą opodatkowaną na zasadach ogólnych, podatkiem liniowym bądź IP Box, roczną podstawę wymiaru do obliczenia składki na ubezpieczenie zdrowotne stanowił będzie dochód z działalności gospodarczej. Ustalany on będzie za rok kalendarzowy jako różnica pomiędzy uzyskanymi przychodami a kosztami uzyskania przychodów. Dodatkowo różnica ta będzie jeszcze pomniejszona o sumę składek na ubezpieczenia społeczne, o ile nie zostały one zaliczone do kosztów uzyskania przychodu.

W przypadku, gdy podstawa wymiaru składki zdrowotnej będzie niższa niż minimalne wynagrodzenie pomnożone przez 12 miesięcy, podstawą wymiaru składki zdrowotnej za rok 2022 będzie kwota 36 120 złotych obliczana jako iloczyn 3010 zł x 12 miesięcy, bo tyle właśnie będzie wynosiło w przyszłym roku minimalne wynagrodzenie. Jeśli przedsiębiorca poniesie stratę, podstawą wymiaru składki zdrowotnej będzie wysokość minimalnego wynagrodzenia na dzień 1 stycznia roku składkowego. W przypadku straty lub dochodu mniejszego niż 3010 zł, składka zdrowotna będzie wynosiła 270,90 zł. Składkę przedsiębiorca musi wpłacić w miesiącu poprzedzającym miesiąc, za który jest ona opłacana. Dochód za dany miesiąc ustala się następująco:

• za pierwszy miesiąc dochód to różnica między przychodami, a kosztami ich uzyskania pomniejszona o kwoty opłaconych składek na ubezpieczenia społeczne, o ile nie zostały one zaliczone do kosztów uzyskania przychodu;
• za kolejne miesiące dochód ustalany będzie narastająco, jako różnicę dochodów osiągniętych od początku roku oraz kosztów uzyskania przychodu również poniesionych od początku roku;
• ten dochód z kolei pomniejsza się jeszcze o sumę dochodów za poprzedzające miesiące i różnicę między sumą składek społecznych zapłaconych od początku roku a sumą składek, które zostały odliczone w poprzednich miesiącach;

Największym minusem nowych przepisów wprowadzanych od 2022 roku jest to, że składek zdrowotnych nie będzie można już odliczać od podatku. Poniżej przedstawiamy jak będą się kształtowały składki na ubezpieczenie zdrowotne w przypadku skali podatkowe i podatku liniowego.

Niestety przedsiębiorcy zapłacą dużo więcej, na pierwszy rzut oka podatek liniowy wygląda atrakcyjniej. Jednak w przypadku podatku liniowego nie skorzystamy z kwoty wolnej od podatku, więc ta opcja będzie się opłacać osobom najlepiej zarabiającym. Nawet dla przedsiębiorców zarabiających 120 tys zł rocznie, skala podatkowa może być bardziej opłacalny niż podatek liniowy. Obecnie widać duże zainteresowanie optymalizacją podatkową związana z Nowym Ładem. Najpopularniejszym sposobem optymalizacja jest przejście na ryczałt dla osób, które maja niewielkie koszty. Osoby z większymi kosztami zakładają spółki z o.o., które co do zasady nie płacą składek na ubezpieczenie społeczne ani zdrowotne. W następnym kroku świadczą usługi dla tych spółek jako działalność gospodarcza na ryczałcie, natomiast jakiekolwiek potencjalne koszty są ponoszone na poziomie spółki. Efektywnie taka struktura pozwala płacić podatek ryczałtowy od samego dochodu, co jest bardzo korzystne.

Wysokość składki zdrowotnej dla firm opodatkowanych ryczałtem

Podatek w formie ryczałtu opłacany jest nie od uzyskiwanych dochodów, a od przychodów. Jest to ryczałt od przychodów ewidencjonowanych. Wysokość składki zdrowotnej dla przedsiębiorców opodatkowanych ryczałtem będzie więc zależała również od wysokości osiąganych przez nich przychodów. Dla przedsiębiorców, których przychody nie przekroczyły 60 000 złotych w roku kalendarzowym, roczną podstawę wymiaru będzie stanowił iloczyn 12 miesięcy oraz 60% przeciętnego miesięcznego wynagrodzenia. Zaś dla przedsiębiorców osiągających przychody większe niż 60 000 złotych, ale niższe niż 300 000 złotych podstawą wymiaru składki będzie wynik iloczynu 12 miesięcy i całej kwoty przeciętnego wynagrodzenia.
Natomiast dla firm z największymi przychodami, przekraczającymi 300 000 złotych, podstawą wymiaru składki będzie wynik iloczynu 12 miesięcy i aż 180% przeciętnego miesięcznego wynagrodzenia. Tutaj również opłacone składki nie będą mogły zostać odliczone od należnego ryczałtu. Przychody z działalności opodatkowanej ryczałtem również pomniejsza się o kwoty opłaconych składek na ubezpieczenia społeczne. Kiedy zakończy się rok kalendarzowy, przedsiębiorcy opodatkowani ryczałtem od przychodów ewidencjonowanych jest zobowiązany do dopłacenia różnicy pomiędzy sumą wpłaconych składek zdrowotnych za wszystkie miesiące w roku kalendarzowym, a roczną składką ustalaną na podstawie rocznej podstawy jej wymiaru. Na dopłatę przedsiębiorca ma czas miesiąca od upływu terminu złożenia zeznania podatkowego PIT-28. Poniżej przedstawiamy w tabeli jak będą wyglądać składki na ubezpieczenie zdrowotne dla wybranych przedziałów dochodowych.

Jak widać z powyższej tabeli większość przedsiębiorców stracić na Nowym Ładzie. Całość nie byłaby, aż tak dotkliwa dla portfeli małych firmy, gdyby ustawodawca w dalszym ciągu pozwalał na odliczenie zapłaconych składek na ubezpieczenie zdrowotne do podatku. Niestety ta możliwość została zlikwidowana i nie tylko mamy wzrost obciążeń na to ubezpieczenie, efektywnie nasza stopa opodatkowania wzrośnie i to w znaczącym stopniu. Na pocieszenie, możemy jedynie zacytować szeroko krążący po internecie meme, drodzy przedsiębiorcy odpowiedzi na pytanie „kto tyle doł co łoni?”.

Wysokość składki zdrowotnej dla opodatkowanych kartą podatkową

W przypadku przedsiębiorców opodatkowanych w formie karty podatkowej, wysokość składki zdrowotnej będzie wynosiła 9% podstawy wymiaru składki, którą będzie kwota minimalnego wynagrodzenia. W 2022 kwota ta będzie wynosiła 3010 zł, więc wysokość składki zdrowotnej dla opodatkowanych kartą podatkową wyniesie 270,90 zł. Podobnie, jak w przypadku pozostałych przedsiębiorców, tutaj również nie będzie można odliczyć składek zdrowotnych od podatku ustalonego poprzez decyzję naczelnika urzędu skarbowego.

Zwrot nadpłaconej składki zdrowotnej

W sytuacji, kiedy suma wpłaconych w ciągu roku składek na ubezpieczenie zdrowotne jest wyższa od rocznej podstawy wymiaru składki zdrowotnej ustalonej w zależności od rodzaju opodatkowania, przedsiębiorcy przysługuje zwrot nadpłaconych składek. Można o niego wystąpić w ciągu miesiąca od upłynięcia terminu na rozliczenie podatkowe, a więc do końca maja danego roku.

Wnioski, które zostaną złożone po terminie nie będą rozpatrywane. Wniosek o zwrot nadpłaconych składek będzie można złożyć w formie elektronicznej, podpisany podpisem kwalifikowanym, podpisem w profilu zaufanym lub podpisem osobistym. Ewentualnie będzie można również wykorzystać sposób potwierdzania pochodzenia oraz integralności danych, który będzie udostępniony za darmo przez ZUS w systemie teleinformatycznym. ZUS jednak zwróci nadpłacone składki jedynie wtedy, jeśli przedsiębiorca nie będzie zalegał w opłacaniu składek bądź miał zaległości z tytułu pobranych nienależnie świadczeń z ubezpieczeń społecznych.

Jeśli ZUS zwróci nadpłacone składki, rozliczenie rocznej podstawy wymiaru i należnych składek zostanie uznane za ostateczne. Zwrot zostanie wypłacony na konto bankowe przedsiębiorcy w terminie 3 miesięcy od upływu terminu złożenie rozliczenia podatkowego PIT-36 lub PIT-36L. W przypadku odmowy zwrotu nadpłaty przez ZUS, przedsiębiorca będzie mógł odwołać się do właściwego sądu według zasad i w terminie określonym przez ustawę z dnia 17 listopada 1964 roku, czyli Kodeks postępowania cywilnego dla spraw z zakresu ubezpieczeń społecznych. Podstawę wymiaru oraz należną składkę można skorygować w terminie do końca drugiego miesiąca od upływu terminu na złożenie zeznania podatkowego.

Kilka działalności lub tytułów do ubezpieczenia zdrowotnego a składka

Prawo polskie pozwala na prowadzenie kilku działalności lub prowadzenie działalności przy jednoczesnej pracy na etacie bądź emeryturze. Co więc ze składkami zdrowotnymi w przypadkach, gdy ktoś prowadzi więcej niż jedną działalność lub kilka tytułów do objęcia obowiązkowym ubezpieczeniem zdrowotnym? W przypadku kilku działalności składka zdrowotna znów zależy od formy opodatkowania. Jeśli chodzi o działalności opodatkowane według skali podatkowej, liniowo lub według IP Box, składkę zdrowotną opłaca się od sumy dochodów. W przypadku ryczałtu od przychodów ewidencjonowanych zaś dla ustalenia limitu przychodów, który warunkuje wysokość składki, przyjmuje się sumę przychodów ze wszystkich działalności.
Na żądanie ZUS przedsiębiorca ma obowiązek okazać dokumenty potwierdzające stosowaną formę opodatkowania, a także wysokość przychodów lub dochodów stanowiącą podstawę wymiaru składki. Ma na to czas 14 dni od otrzymania wezwania.

Inaczej wygląda sprawa składki zdrowotnej w sytuacji kilku tytułów do ubezpieczenia. Jeśli ktoś prowadzi działalność na emeryturze lub pracując jednocześnie na etacie, będzie musiał płacić dwie składki. Jedna będzie z tytułu emerytury bądź pracy na etacie, w wysokości 9% wymiaru składki, a druga z tytułu prowadzonej działalności w wysokości zależnej od podstawy wymiaru przewidzianej dla wybranej formy opodatkowania. Są jednak przypadki, kiedy można skorzystać ze zwolnienia z opłacania składek z działalności gospodarczej.

Emeryt może skorzystać ze zwolnienia wtedy, gdy jego emerytura nie przekroczy minimalnego wynagrodzenia (3010 zł w 2022 roku), a przychody nie przekraczają wysokości najniższej emerytury (od 2021 roku jest to 1250, 88 zł) lub podatek opłacany jest w formie karty podatkowej. Pracownicy etatowi zaś mogą ubiegać się o zwolnienie z opłacania składek od działalności gospodarczej, jeśli ich wynagrodzenie jest nie wyższe niż minimalne wynagrodzenie, przychody z działalności nie przekraczają połowy minimalnego wynagrodzenia, oraz jeśli od tych przychodów opłacają podatek w formie ryczałtu od przychodów ewidencjonowanych.

Zmiany korzystne czy niekorzystne?

Zmiany niestety są korzystnie jedynie dla osób zarabiających najmniej. Nie ma się co oszukiwać, większość straci i będzie musiała dokonać mniejszej lub większej optymalizacji w ramach prowadzonej działalności gospodarczej. Zmiany przede wszystkim nie będą korzystne dla jednoosobowych działalności gospodarczych opodatkowanych wg skali podatkowej lub podatkiem liniowym. Liniowców dodatkowo nie będzie dotyczyła większa kwota wolna od podatku oraz drugi próg podatkowy, przez co oni odczują te zmiany jeszcze bardziej. Dla wielu małych przedsiębiorców korzystniejsze stanie się przekształcenie w spółkę z o.o. choć jest to skomplikowany proces, pełen niełatwych formalności i wymagający niemałych środków finansowych. Kto zarobi na tych zmiana? Na pewno księgowi, doradcy podatkowi i osoby zarabiające najmniej. Uczciwi przedsiębiorcy i klasa średnia zostaną dość mocno obciążeni nowymi daninami publicznymi.

Autor artykułu

Maciek Król

Pozostałe publikacje autora

Ukończył studia w Szkole Głownej Handlowej. Zawodowo związany z branżą farmaceutyczną od strony finansowej. Pasjonat rynków finansowych, giełdy i inwestycji. Z sukcesami pomnaża prywatne środki na Warszawskim Parkiecie. W Finhack'u dba o aspekt merytoryczny artykułów finansowych i pomaga planować przyszłe treści dla naszych czytelników.