Czym jest spread walutowy i jak go obniżyć?

Kredyt w obcej walucie, podróże, praca za granicą, zakupy w zagranicznych sklepach,  inwestycje – każde z tych działań związane jest z wymianą waluty. A wymiana walut – ze spreadem walutowym. To pojęcie powinien znać każdy, kto często przeprowadza transakcje walutowe i nie chce przepłacać. Właśnie ten wskaźnik podpowiada, czy dana transakcja jest opłacalna. Czym jest spread walutowy i jak go obniżyć? Czy można samodzielnie wyliczyć jego wartość? Wyjaśniamy.

Czym jest spread walutowy i jak go obniżyć?

Zacznijmy od wyjaśnienia, czym jest spread walutowy.

Kiedy przeglądamy tabele kursowe, przy każdej parze walutowej obowiązkowo znajdują się dwie wartości: kurs kupna i kurs sprzedaży. Kurs kupna określa, za ile bank/kantor jest w stanie kupić od nas 1 jednostkę danej waluty. Natomiast kurs sprzedaży – za ile może ją nam sprzedać. Kurs kupna jest zawsze niższy niż kurs sprzedaży. Różnica pomiędzy tymi dwoma wartościami określana jest mianem spreadu walutowego.

Przykład 1:

W banku A kupimy, czyli bank sprzeda nam 1 euro za 4,50 zł (kurs sprzedaży w banku). Natomiast, jeśli zechcemy je sprzedać, to bank kupi od nas 1 euro za 4,10 zł (kurs kupna w banku). Oznacza to, że w tym przypadku spread wynosi 40 groszy.

Warto wiedzieć!

Na rynku finansowym wyróżniamy także inne rodzaje spreadu:

• stały – niezmienna wartość, niezależna od czynników rynkowych – np. stały spread w wysokości 5%.
• Zmienny – zależny od warunków rynkowych, przykładowo wyższy w nocy i niższy w dzień (kwestia otwarcia poszczególnych rynków finansowych). W tym scenariuszu najwyższy spread będzie w weekend (zamknięte rynki finansowe).
• Rynkowy – jest to wartość spreadu dla rynku forex i nie uwzględnia marży banku, kantoru czy innej instytucji. W dni robocze, w godzinach pracy rynków finansowych, jego wartość dla EUR/PLN i USD/PLN najczęściej wynosi od 0,2gr do 0,3gr. W przypadku ważnych wydążeń rynkowych może ulec poszerzeniu, nawet do 1 czy 2 gr (taki stan rzeczy, nawet w skrajnych przypadkach, nie trwa dłużej niż kilka minut).
• Symetryczny – jest on powiązany z aktualnym średnim kursem na rynku forex. Przykładowo, jeśli notowania wynoszą 4,3057 (średnia wartość kupna/sprzedażny na rynku forex). To spread będzie taki sam dla kursów kupna i sprzedaży. Przykładowo sprzedaży 4,3257, natomiast kurs kupna 4,2857. Całościowy spread 4 gr, natomiast dla kursów kupna/sprzedaży mamy 2 gr od średniego kursu rynkowego.
• Asymetryczny – jak dla przykładu wyżej, tylko spread od średniego kursu forex będzie przyjmował rożne wartości dla kursu kupna i sprzedaży. Przykładowo kurs średni wynoś 4,3057, dla kursu sprzedaży mamy 4,3357, natomiast dla kursu kupna 4,2957. Całościowo spread będzie wynosił tyle samo – tzn. 4 gr, jednak w przypadku dla kursu kupna spread wyniesie 1gr, natomiast dla kursu sprzedaży aż 3 gr. Dlatego nie zawsze całościowy spread liczony miedzy kursem kupna a sprzedaży, będzie wartością reprezentatywną dla określenia, gdzie najlepiej wymienić walutę.

Spread walutowy – dlaczego warto go znać?

Dla instytucji handlujących walutami (banki, kantory itp.) spread jest źródłem zysku. Określa, ile ta zarobi na każdej transakcji. Co ważne, poszczególne podmioty mają prawo samodzielnie ustalać jego wysokość. Oznacza to, że oferty mogą się od siebie diametralnie różnić, np. spreadu na poziomie 8% w banku do 1% w kantorach online.

Natomiast dla klienta spread określa koszt, jaki musi ponieść, wymieniając jedną walutę na drugą. Zatem na podstawie tego wskaźnika możemy ocenić, czy dana transakcja jest opłacalna. Im wyższy spread, tym wyższy każdorazowy koszt wymiany jednej waluty na drugą.

Przykład 2:

Franek wybiera się na wakacje i chce zabrać ze sobą trochę waluty w gotówce. Udał się więc do banku A (z przykładu 1), by wymienić 100 zł na euro. Otrzymał 22,22 euro (1 EUR=4,50 zł). W czasie wyjazdu płacił wyłącznie kartą i po powrocie okazało się, że w portfelu ma dokładnie 22,22 euro. Ponownie udał się więc do banku A, by wymienić walutę (EUR na PLN). Jednak tym razem transakcja została przeliczona po kursie 4,10 zł. W efekcie Franek otrzymał 91,10 zł.

Jak widać, Franek stracił, a bank zarobił około 9 zł. Franek pierwszy raz wymieniał walutę – w dodatku niewielką kwotę. O spreadzie walutowym nigdy nie słyszał. Bank A wybrał przypadkowo. Nie sprawdził, że w banku B spread wynosił nie 40, a 30 groszy. Gdyby zmienił jedynie miejsce transakcji, zaoszczędziłby ponad 2 zł.

W tym przypadku straty nie były mocno odczuwalne. Jednak, gdyby Franek przeprowadzał tego typu transakcje częściej lub operował wyższymi kwotami – nawet kilkugroszowa różnica w spreadzie oznaczałaby sporą oszczędność.

Podsumowując, jeśli wiemy, czym jest spread walutowy i jaką pełni rolę:

• szybciej porównamy oferty i wybierzemy tę najkorzystniejszą;
• zaoszczędzimy na wymianie walut.

Jak obliczyć spread walutowy?

Często podmioty zajmujące się transakcjami walutowymi umieszczają na swoich stronach internetowych wartość spreadu dla poszczególnych walut. Często, ale nie zawsze i nie wszędzie. Warto więc wiedzieć, jak obliczyć go samodzielnie. Wzór jest bardzo prosty. Spread walutowy to różnica między kursem sprzedaży a kursem kupna. Zatem wystarczy odjąć jedną wartość od drugiej. Co ważne, przy obliczeniach musimy uwzględnić wszystkie 4 miejsca po przecinku.

Najlepiej zobrazować to na przykładzie.

Do obliczeń przyjmiemy kurs dolara amerykańskiego dla dewiz obowiązujący w PKO BP 15.09.2024 r.:

(kurs sprzedaży) 4,0219 –  (kurs kupna) 3,7126 = (spread walutowy) 0,3093

Otrzymana wartość to spread walutowy. Jak sprawdzić ile to konkretnie groszy lub złotych? Należy wiedzieć, że czwarte miejsce po przecinku to pips, a:

• 1 pips = 0,01 grosza
• 100 pipsów to 1 grosz.

Zatem spread wyniesie konkretnie:

0,3093 to 3093 pipsów, zatem 3093 x 0,01 = 30,93 groszy.

Spread można wyrazić także procentowo, używając nieco bardziej skomplikowanego wzoru:

(kurs sprzedaży – kurs kupna) / [0,5 x (kurs sprzedaży + kurs kupna)] x 100% = spread walutowy w %

Wracając do powyższego przykładu, w PKO BP spread walutowy dla USD wynosi:

(4,0219 – 3,7126) / [0,5 x (4,0219 + 3,7126)] x 100% = 7,99%.

Od czego zależy wysokość spreadu?

Wystarczy prześledzić tabele kursowe w kilku miejscach, by zauważyć, że spread walutowy potrafi różnić się i to dość mocno. Z czego to wynika? Przyczyn jest co najmniej kilka. Jego wysokość zależy między innymi od:

• Popytu na daną walutę – spread jest wyższy dla bardziej egzotycznych i najczęściej także mniej popularnych walut. Analogicznie dla popularnych walut takich jak euro, czy dolary spread jest niższy.
• Stabilność kursu danej waluty – dla walut, które odnotowują silne wahania kursowe, zazwyczaj spread jest wyższy.
• Konkurencja na rynku – jeśli jest duża, instytucje mogą stosować niższy spread, żeby przyciągnąć więcej klientów.
• Rodzaj transakcji – spread przy wymianach gotówkowych (kurs dla pieniędzy) jest z reguły wyższy niż dla transakcji bezgotówkowych (kurs dewiz).
• Miejsce transakcji – każdy podmiot handlujący walutami samodzielnie ustala, ile chce zarobić na kupnie i sprzedaży danej waluty. Oznacza to, że w banku A spread może być niższy/wyższy niż w banku B. Z reguły oferty kantorów stacjonarnych i banków są gorsze niż kantorów internetowych. Wynika to, m.in. z różnych kosztów prowadzenia działalności.
• Oferta danego podmiotu – niektóre instytucje organizują różne promocje, np. kody rabatowe dla nowych klientów na pierwszą transakcję; czasowa możliwość wymiany wybranych walut bez spreadu, programy lojalnościowe.
• Daty transakcji – kursy walut mogą być różne w zależności od daty (np. wyższe w weekend), czy godziny transakcji.

Jak obniżyć spread walutowy

Wiemy już, czym jest spread walutowy i dlaczego warto zwracać na niego uwagę. Poniżej prezentujemy, co zrobić, by wybrać możliwie najniższy spread.

1. Porównać oferty.

Banki, kantory stacjonarne, kantory internetowe, platformy transakcyjne – oferty w poszczególnych miejscach mogą naprawdę mocno się różnić. Z reguły najwyższe wartości są w bankach i kantorach stacjonarnych, a niższe w kantorach online.

Warto wziąć pod uwagę fintechy typu Revolut, czy Wise, które (w porównaniu, np. do banków) oferują niemal bezspreadową wymianę walut.

• Uważać na ukryte koszty.

Niektóre instytucje mogą przyciągać klientów niskimi spreadami, a potem rekompensować to sobie dodatkowymi prowizjami. Załóżmy, że porównaliśmy oferty i wybraliśmy miejsce z najniższym spreadem. Zleciliśmy wymianę, a następnie przelew. I tutaj okazało się, że za przesłanie pieniędzy na konto bankowe dana platforma pobrała prowizję. Opłata zjadła całą „zaoszczędzoną” kwotę. Może być też na odwrót – instytucja chwali się brakiem dodatkowych opłat, ale ukrywa je w kursie.

Dlatego, oceniając opłacalność transakcji, należy patrzeć nie tylko na spread, ale całościowo na ofertę danego podmiotu.

• Czasem wystarczy poczekać.

Warto mieć świadomość, że rynek walutowy jest zmienny. Kursy walut aktualizowane są minimum raz dziennie (niekiedy częściej). Dlatego, jeśli nie potrzebujemy wymienić waluty „na już”, warto monitorować sytuację i wybrać odpowiedni moment. Można ustawić, np. alerty kursowe. Wówczas otrzymamy powiadomienie, jeśli kurs osiągnie oczekiwaną wartość. O tym kiedy i gdzie najlepiej wymienić walutę, pisaliśmy w dedykowanym artykule.

• Założyć konto walutowe.

Konto walutowe to opcja dla osób, które często realizują transakcje w obcej walucie, np. spłacają kredyt, podróżują, inwestują. Wówczas wymieniamy walutę tylko raz (zasilając rachunek). Możemy skorzystać z kantoru online i samodzielnie wybrać najlepszy kurs. Następnie każda operacja w obcej walucie jest realizowana bezpośrednio właśnie z tego konta. Dzięki temu unikamy przewalutowania przy każdej transakcji (na często niekorzystnych warunkach banku – wysoki spread, opłaty dodatkowe).

Jednak wcześniej warto poznać zasady prowadzenia takiego rachunku i możliwe opłaty. Najlepiej, jeśli jest darmowe, a w pakiecie możemy otrzymać kartę wielowalutową.

• Negocjować.

Skoro podmioty samodzielnie ustalają wysokość spreadu, można spróbować wynegocjować lepszą stawkę. Szczególnie jeśli wybraliśmy kantor stacjonarny, a wartość transakcji jest wysoka.

Kredyt w obcej walucie a spread walutowy

Nawet jeśli ktoś nigdy nie wymieniał walut, o spreadzie walutowym mógł usłyszeć w kontekście tematu kredytów w obcej walucie, a szczególnie tych we frankach szwajcarskich.  

Tego typu kredyty mogą być:

• Indeksowane/waloryzowane kursem obcej waluty – kredyt udzielany jest w rodzimej walucie (tj. PLN), a następnie jego kwota przeliczana jest w wybranym dniu (najczęściej przy uruchomieniu) na obcą walutę według kursu z tego dnia. Rata ustalana jest wg waluty obcej, ale rzeczywiście spłacana w PLN (kwota jest przeliczana wg kursu z ustalonego dnia, np. dnia spłaty). Jak łatwo się domyślić – każda comiesięczna rata może mieć inną wartość.
• Denominowane w obcej walucie – kredyt udzielany jest w obcej walucie, ale wypłacany w rodzimej po przeliczeniu według kursu banku z dnia wypłaty. Kredytobiorca spłaca raty w PLN, które są przeliczane po kursie wymiany z określonego dnia (np. dnia spłaty). Zatem, w uproszczeniu, to jaką część kredytu spłaci w danym miesiącu, zależy od zastosowanego kursu wymiany.

W obu przypadkach to bank samodzielnie ustalał kursy kupna i sprzedaży – zarówno przy przeliczaniu kwoty kredytu, jak i rat kapitałowo-odsetkowych. W umowach kredytowych nie było zwykle zapisów dotyczących sposobu ustalania spreadu walutowego, co mogło prowadzić do nadużyć. Ryzyko kursowe było głównie po stronie kredytobiorców. Wysoki spread oznaczał wysokie koszty.

Co zmieniła tzw. ustawa antyspreadowa?

Możliwość manipulacji spreadem ograniczyła tzw. ustawa antyspreadowa, a konkretnie – ustawa z dnia 29 lipca 2011 r. o zmianie ustawy Prawo bankowe oraz niektórych innych ustaw. Co się zmieniło?

Po pierwsze, ustawa nałożyła na banki obowiązek zamieszczania w umowach kredytowych szczegółowych zasad określania sposobów i terminów ustalania kursu wymiany walut, według którego wyliczona zostanie kwota/transza kredytu i raty kapitałowo-odsetkowe oraz zasad przeliczania na walutę wypłaty lub spłaty kredytu.

Po drugie, dała kredytobiorcom możliwość spłaty rat oraz dokonywania przedterminowej pełnej lub częściowej spłaty kredytu bezpośrednio w obcej walucie. Banki natomiast przestały czerpać zysk ze spreadu walutowego, który potrafił sięgać nawet 6-7%. Od tej pory kredytobiorca może samodzielnie wymieniać walutę, korzystając z tańszych źródeł.

Czym jest spread walutowy i jak go obniżyć? Podsumowanie.

Każdy podmiot handlujący walutami samodzielnie ustala wysokość spreadu walutowego. Dlatego, jeśli spłacamy kredyt w obcej walucie, często podróżujemy lub wymieniamy wysokie kwoty, warto śledzić i porównywać oferty w różnych miejscach. Im niższy spread, tym więcej zaoszczędzimy na wymianie walut. A szczególnie przy częstych lub opiewających na wysoką kwotę transakcjach różnica nawet kilku groszy może być mocno odczuwalna.

Autor artykułu

Michał Król

Pozostałe publikacje autora

Z wykształcenia finansista. Posiada wieloletnie doświadczenie w instytucjach finansowych i bankach. Czuwa nad merytorycznymi aspektami artykułów. Potrafi w jasny i prosty sposób wyjaśnić nawet zawiłe aspekty świata finansów. Na bieżąco śledzi nowości w świecie Fintechów i podpowiada jak najlepiej wykorzystywać funkcje poszczególnych z nich. Lubi Podróże, zainteresowany jest światem inwestycji i jest pasjonatem Lotnictwa.