Zajęcie konta bankowego przez ZUS – jak wygląda egzekucja?

Choroba, problemy rodzinne, utrata płynności finansowej albo zwykłe roztargnienie – powodów nieopłacenia na czas składek ZUS może być wiele. Jedno jest pewne – Zakład Ubezpieczeń Społecznych prędzej, czy później upomni się o pieniądze. Sprawdźmy, czym grozi zwlekanie z uregulowaniem składek oraz jak wygląda zajęcie konta bankowego przez ZUS.

Co wchodzi w skład składek ZUS i do kiedy trzeba je opłacić?

Zacznijmy od garści podstawowym informacji na temat składek ZUS.

Przedsiębiorcy co miesiąc obowiązkowo muszą dokonywać wpłat na:

• ubezpieczenie społeczne – emerytalne, rentowe, wypadkowe i chorobowe (nieobowiązkowo);
• ubezpieczenie zdrowotne;
• Fundusz Pracy i Fundusz Solidarnościowy.

Wysokość składek ZUS dla przedsiębiorców na ubezpieczenie społeczne oraz Fundusz Pracy i Fundusz Solidarnościowy jest zależna od prognozowanego przeciętnego wynagrodzenia miesięcznego za pracę w danym roku. W 2024 roku składka wyniesie ok. 1600 zł.

Do tego trzeba dodać jeszcze składkę na ubezpieczenie zdrowotne. Na jej wysokość wpływa dochód danej firmy oraz forma opodatkowania. Jednak nie może być ona niższa niż 9% minimalnego wynagrodzenia obowiązującego w pierwszym dniu roku składkowego, co oznacza, że w 2024 roku minimalna miesięczna wpłata wyniesie ok. 380 zł.

Zatem pełny ZUS to prawie 2000 zł miesięcznie. Trzeba przyznać, że jest to spora kwota, która może być znaczącym obciążeniem zwłaszcza dla mikro i małych przedsiębiorców.

Terminy płatności składek ZUS

Od 2022 roku obowiązują 3 terminy opłacania składek:

• jednostki budżetowe i samorządowe zakłady budżetowe – do 5. dnia następnego miesiąca;
• płatnicy składek, którzy posiadają osobowość prawną – do 15. dnia następnego miesiąca;
• pozostali płatnicy – do 20. dnia następnego miesiąca.

Co ważne, wskazany dzień oznacza datę zaksięgowania wpłaty na koncie ZUS, a nie datę wykonania przelewu.

Kiedy ZUS może zająć konto? Czy każde opóźnienie wiąże się z zajęciem konta przez ZUS?

Jeśli na konto ZUS w wyznaczonym wyżej terminie nie wpłacimy wymaganej kwoty, musimy liczyć się z konsekwencjami. Zakład Ubezpieczeń Społecznych ma do dyspozycji sporo, tzw. środków dyscyplinujących.

Oczywiście, nie jest tak, że za kilkudniowe opóźnienie ZUS od razu wejdzie nam na konto. W takiej sytuacji musimy po prostu jak najszybciej uregulować należność łącznie z ewentualnymi odsetkami za zwłokę. Co ważne, nie każde opóźnienie będzie wiązało się z naliczeniem odsetek. Zgodnie z art. 23. ust. 1a. ustawy z dnia 13 października 1998 r. o systemie ubezpieczeń społecznych:

Odsetek za zwłokę nie nalicza się, jeżeli ich wysokość nie przekraczałaby 1% kwoty minimalnego wynagrodzenia.

Natomiast gdy opóźnienie jest znaczne, a dług ciągle rośnie, ZUS może ukarać przedsiębiorcę opłatą dodatkową w wysokości nawet 100% należnych składek, nałożyć karę grzywny, czy złożyć wniosek do sądu o pozbawienie dłużnika prawa wykonywania działalności gospodarczej.

Ponadto, jeśli przedsiębiorca nie wywiązuje się z obowiązku odprowadzania składek, ZUS ma także prawo wszcząć postępowanie egzekucyjne i w konsekwencji zająć konto dłużnika.

Jak ZUS prowadzi egzekucję należności?

Dochodzenie należności z tytułu składek ZUS może odbywać się w ramach:

• postępowania egzekucyjnego w administracji regulowanego przepisami ustawy z dnia 17 czerwca 1966 r. o postępowaniu egzekucyjnym w administracji;
• egzekucji sądowej regulowanej przepisami Kodeksu postępowania cywilnego z dnia 17 listopada 1964 roku.

 Egzekucję mogą prowadzić takie organy jak:

• komornik sądowy;
• dyrektor oddziału Zakładu Ubezpieczeń Społecznych;
• naczelnika urzędu skarbowego (o tym pisaliśmy w osobnym artykule – Zajęcie konta bankowego przez urząd skarbowy) .

Dyrektor oddziału ZUS ma prawo ściągnąć należności z:

• wynagrodzenia za pracę;
• renty socjalnej;
• ze świadczeń z ubezpieczenia społecznego (np. z emerytury);
• wierzytelności pieniężnych;
• z rachunków bankowych.

Warto wiedzieć, że jeśli działania prowadzone przez dyrektora ZUS okażą się bezskuteczne, sprawą może zająć się naczelnik US. Ma on do dyspozycji wszystkie środki w egzekucji administracyjnej należności pieniężnych.

Egzekucja administracyjna

1.     Upomnienie

Zgodnie z art. 15. Ustawy o postępowaniu egzekucyjnym w administracji, zanim ZUS rozpocznie egzekucję, musi wysłać zobowiązanemu pisemne upomnienie. Zobowiązany ma 7 dni od dnia doręczenia pisma na wykonanie obowiązku. Jeśli po tym czasie, przedsiębiorca nie zareaguje odpowiednio, tj. nie opłaci należności lub nie wykaże chęci współpracy, ZUS ma prawo wszcząć postępowanie. Warto dodać, że koszty związane z doręczeniem upomnienia ponosi dłużnik.

2.     Postępowanie egzekucyjne i zajecie konta bankowego przez ZUS

Jednym z częściej stosowanych środków egzekucyjnych jest zajęcie rachunku bankowego. ZUS komunikuje się z bankiem za pomocą systemu Ognivo – uzyskuje informacje na temat kont dłużnika i wysyła zawiadomienie o zajęciu egzekucyjnym na rachunku danej firmy. Następnie bank zakłada blokadę. Oprócz środków znajdujących się aktualnie na rachunku zajęciu podlegają także pieniądze wpłacone:

• na wskazane rachunki po dokonaniu zajęcia;
• na rachunek otwarty po dokonaniu zajęcia.

Art. 80-87 ustawy o postępowaniu egzekucyjnym w administracji szczegółowo opisują, jakie działania powinien podjąć organ egzekucyjny przy ściąganiu należności z rachunków bankowych. Oprócz wspomnianego zawiadomienia ZUS wzywa bank, aby bez jego zgody nie realizował żadnych wypłat z konta dłużnika do wysokości zajęcia, a zajętą kwotę przekazał organowi egzekucyjnemu (tj. ZUS) lub poinformował go o przeszkodzie w dokonaniu wpłaty.

Co ważne, ZUS nawet znając konkretne miejsce prowadzenia rachunku, by zmaksymalizować powodzenie egzekucji, ma prawo wysłać wspomniane zawiadomienie również do innych banków. Ponadto zgodnie z art. 86a ww. ustawy:

Wskutek zajęcia wierzytelności z rachunku bankowego, bank wstrzymuje wszelkie wypłaty z zajętego rachunku i niezwłocznie zawiadamia o zajęciu wierzytelności z rachunku bankowego inne oddziały banku, inne banki, placówki pocztowe w rozumieniu ustawy z dnia 23 listopada 2012 r. – Prawo pocztowe i inne podmioty uprawnione do dokonywania wypłat zobowiązanemu z zajętego rachunku. Zajęcie nie dotyczy kwot wolnych od egzekucji.

Odpis tytułu wykonawczego oraz zawiadomienia, jakie zostało skierowane do banku, ZUS przesyła także przedsiębiorcy.

Warto wiedzieć, że od zakazu wypłat są pewne wyjątki. Nie dotyczy on:

• wypłat na bieżące wynagrodzenia za pracę (po złożeniu odpisu listy płac lub innego dowodu);
• wypłat na zasądzone alimenty i renty o charakterze alimentacyjnym (po złożeniu tytułu stwierdzającego obowiązek do ich płacenia; bank wypłaca świadczenie do rąk osoby uprawnionej);
• podatku dochodowego od osób fizycznych i składek na ubezpieczenie społeczne związanych z wypłatami na bieżące wynagrodzenia.

Egzekucja sądowa

ZUS może złożyć także wniosek o wszczęcie postępowania sądowego. Wówczas wyegzekwowaniem długu zajmie się komornik sądowy. Jest to możliwe w sytuacji kiedy:

• dochodzi do zbiegu egzekucji administracyjnej z komornikiem (wyznaczonym przez sąd jako organ prowadzący łączną egzekucję) do tego samego składnika majątku, jeśli komornik jako pierwszy dokonał zajęcia lub dokonał zajęcia w kwocie wyższej;
• oddział ZUS podłącza się pod egzekucję z nieruchomości prowadzoną przez komornika.

Więcej o tym, jak wygląda zajęcie egzekucyjne na rachunku i ile komornik może zabrać z konta znajdziecie w dedykowanym artykule.

Zajecie konta bankowego przez ZUS – ile ZUS może zabrać z konta?

Wymiana informacji przez Ognivo trwa często kilka minut, a kopię zawiadomienia ZUS przesyła przedsiębiorcy pocztą. Pod ten system podlegają wszystkie rachunki z rankingu kont firmowych. Bardzo możliwe, że zanim przedsiębiorca dowie się o zajęciu, będzie miał już blokadę na rachunku. Na szczęście, nie wszystkie środki zgromadzone na rachunku mogą być zajęte.

Po pierwsze obowiązuje, tzw. kwota wolna od zajęcia. Zgodnie z art. 54 ustawy – Prawo bankowe środki znajdujące się na rachunkach oszczędnościowych, ROR-ach i rachunkach terminowych lokat oszczędnościowych jednej osoby bez względu na ilość zawartych umów nie mogą być zajęte do wysokości 75% minimalnego wynagrodzenia za pracę, jakie przysługuje pracownikowi zatrudnionemu na pełen etat. W 2024 roku będzie to kwota:

• 3181,50 zł – od 1 stycznia do 30 czerwca;
• 3225 zł – od 1 lipca do 31 grudnia.

Po drugie, w art. 54a wspomnianej wyżej ustawy czytamy, że zajęciu nie podlegają środki pochodzące, m.in.:

• ze świadczeń alimentacyjnych;
• ze świadczeń i dodatków rodzinnych, pielęgnacyjnych, porodowych, dla sierot zupełnych;
• ze świadczeń z pomocy społecznej;
• z zasiłków dla opiekunów;
• ze świadczeń integracyjnych, wychowawczych;
• ze świadczenia „Dobry start”, z rodzinnego kapitału opiekuńczego;
• z dodatku osłonowego, węglowego, elektrycznego.

Czy za długi w ZUS odpowiada tylko dłużnik?

Niestety nie. Zgodnie z art. 110-117 ustawy – Ordynacja podatkowa solidarnie za długi zobowiązanego mogą odpowiadać również osoby trzecie, m.in.:

• członkowie rodziny, np. rodzeństwo;
• małżonek (dotyczy także małżonków pozostających w separacji lub rozwiedzionych);
• nabywca przedsiębiorstwa;
• członkowie zarządu spółek kapitałowych;
• wspólnicy.

Zajęcie konta bankowego przez ZUS a ulgi w ramach postępowania egzekucyjnego

Przedsiębiorca, który zalega ze składkami i wobec którego prowadzone jest postępowanie egzekucyjne, ma prawo ubiegać się o ulgę w postępowaniu egzekucyjnym (tj. złożyć wniosek). Może być to:

• zwolnienie spod egzekucji składników majątkowych;
• zawieszenie postępowania egzekucyjnego;
• uchylenie czynności egzekucyjnych;
• dokonywanie wypłat z rachunków bankowych.

Co ciekawe, wniosek o udzielenie ulgi może złożyć nie tylko płatnik lub były płatnik składek, ale także:

• małżonek, który odpowiada za zadłużenie współmałżonka;
• osoba, na którą przeniesiono odpowiedzialność za zobowiązania płatnika;
• pełnomocnik zadłużonego płatnika lub innej osoby odpowiedzialnej za dług.

Szczegółowe informacje na ten temat znajdziecie na stronie internetowej Zakładu Ubezpieczeń Społecznych.

Zajecie konta bankowego przez ZUS – jak go uniknąć?

Oczywiście, najlepszym sposobem na uniknięcie postępowania egzekucyjnego jest opłacanie składek na czas. Wiadomo jednak, że noga może powinąć się każdemu, a inflacja zdecydowanie nie pomaga w prowadzeniu własnej działalności gospodarczej. Postępowanie egzekucyjne może przynieść fatalne skutki dla przedsiębiorstwa, nawet doprowadzić do jego upadłości.

Pamiętajmy jednak, że zanim ZUS zajmie konto, najpierw będzie próbował poinformować płatnika o upływie terminu płatności, kwocie zadłużenia i dacie spłaty. Dzięki temu przedsiębiorca ma szansę wywiązać się z obowiązku. Poza tym ZUS ma prawo zastosować także różne działania pozaegzekucyjne takie jak:

• odroczenie terminu płatności składki;
• rozłożenie zadłużenia na raty;
• umorzenie należności.

Oznacza to, że nawet dłuższa zwłoka, czy duży dług nie muszą wiązać się z blokadą rachunku. Warunek jest jeden – zobowiązany musi wykazać wolę współpracy. Jej brak zmusza ZUS do wdrożenia procedur przymusowego dochodzenia należności, czego efektem może być wszczęcie postępowania egzekucyjnego i blokada na rachunku.

Warto również pomyśleć o koncie za granicą, które nie będzie podlegać pod system Ognivo. O tym czy firma może mieć konto za granicą pisaliśmy w osobnym artykule.

Podsumowując, czas trwania i przebieg postępowania egzekucyjnego lub nawet jego wszczęcia zależy w głównej mierze od samego przedsiębiorcy.