Choroba, problemy rodzinne, utrata płynności finansowej albo zwykłe roztargnienie – powodów nieopłacenia na czas składek ZUS może być wiele. Jedno jest pewne – Zakład Ubezpieczeń Społecznych prędzej, czy później upomni się o pieniądze. Sprawdźmy, czym grozi zwlekanie z uregulowaniem składek oraz jak wygląda zajęcie konta bankowego przez ZUS.
Zacznijmy od garści podstawowym informacji na temat składek ZUS.
Przedsiębiorcy co miesiąc obowiązkowo muszą dokonywać wpłat na:
Wysokość składek ZUS dla przedsiębiorców na ubezpieczenie społeczne oraz Fundusz Pracy i Fundusz Solidarnościowy jest zależna od prognozowanego przeciętnego wynagrodzenia miesięcznego za pracę w danym roku. W przypadku „dużego ZUSu” składki na ubezpieczenie społeczne oraz składkę zdrowotną wyniosą przynajmniej 1480 zł.
Do tego trzeba dodać jeszcze składkę na ubezpieczenie zdrowotne. Na jej wysokość wpływa dochód danej firmy oraz forma opodatkowania. Jednak nie może być ona niższa niż 9% minimalnego wynagrodzenia obowiązującego w pierwszym dniu roku składkowego, co oznacza, że w 2024 roku minimalna miesięczna wpłata wyniesie co najmniej 380 zł.
Zatem pełny ZUS to prawie 1900 zł miesięcznie. Trzeba przyznać, że jest to spora kwota, która może być znaczącym obciążeniem zwłaszcza dla mikro i małych przedsiębiorców.
Od 2022 roku obowiązują 3 terminy opłacania składek:
Co ważne, wskazany dzień oznacza datę zaksięgowania wpłaty na koncie ZUS, a nie datę wykonania przelewu.
Jeśli na konto ZUS w wyznaczonym wyżej terminie nie wpłacimy wymaganej kwoty, musimy liczyć się z konsekwencjami. Zakład Ubezpieczeń Społecznych ma do dyspozycji sporo, tzw. środków dyscyplinujących.
Oczywiście, nie jest tak, że za kilkudniowe opóźnienie ZUS od razu wejdzie nam na konto. W takiej sytuacji musimy po prostu jak najszybciej uregulować należność łącznie z ewentualnymi odsetkami za zwłokę. Co ważne, nie każde opóźnienie będzie wiązało się z naliczeniem odsetek. Zgodnie z art. 23. ust. 1a. ustawy z dnia 13 października 1998 r. o systemie ubezpieczeń społecznych:
Odsetek za zwłokę nie nalicza się, jeżeli ich wysokość nie przekraczałaby 1% kwoty minimalnego wynagrodzenia.
Natomiast gdy opóźnienie jest znaczne, a dług ciągle rośnie, ZUS może ukarać przedsiębiorcę opłatą dodatkową w wysokości nawet 100% należnych składek, nałożyć karę grzywny, czy złożyć wniosek do sądu o pozbawienie dłużnika prawa wykonywania działalności gospodarczej.
Ponadto, jeśli przedsiębiorca nie wywiązuje się z obowiązku odprowadzania składek, ZUS ma także prawo wszcząć postępowanie egzekucyjne i w konsekwencji zająć konto dłużnika.
W praktyce, najpierw zakład wyślę upomnienie, dopiero w kolejnych działaniach może dojść do egzekucji. Oczywiście to po jakim czasie zostanie zastosowany tego typu środek zależy od kwoty zadłużenia i danego oddziału ZUS. Można przyjąć, że przy zaległości kilkumiesięcznej może nastąpić takie działanie. Chociaż często egzekucja następuję, dopiero gdy zaległości mają już rok lub więcej.
Dochodzenie należności z tytułu składek ZUS może odbywać się w ramach:
Egzekucję mogą prowadzić takie organy jak:
Dyrektor oddziału ZUS ma prawo ściągnąć należności z:
Warto wiedzieć, że jeśli działania prowadzone przez dyrektora ZUS okażą się bezskuteczne, sprawą może zająć się naczelnik US. Ma on do dyspozycji wszystkie środki w egzekucji administracyjnej należności pieniężnych.
Zgodnie z art. 15. Ustawy o postępowaniu egzekucyjnym w administracji, zanim ZUS rozpocznie egzekucję, musi wysłać zobowiązanemu pisemne upomnienie. Zobowiązany ma 7 dni od dnia doręczenia pisma na wykonanie obowiązku. Jeśli po tym czasie, przedsiębiorca nie zareaguje odpowiednio, tj. nie opłaci należności lub nie wykaże chęci współpracy, ZUS ma prawo wszcząć postępowanie. Warto dodać, że koszty związane z doręczeniem upomnienia ponosi dłużnik.
Jednym z częściej stosowanych środków egzekucyjnych jest zajęcie rachunku bankowego. ZUS komunikuje się z bankiem za pomocą systemu Ognivo – uzyskuje informacje na temat kont dłużnika i wysyła zawiadomienie o zajęciu egzekucyjnym na rachunku danej firmy. Następnie bank zakłada blokadę. Oprócz środków znajdujących się aktualnie na rachunku zajęciu podlegają także pieniądze wpłacone:
Art. 80-87 ustawy o postępowaniu egzekucyjnym w administracji szczegółowo opisują, jakie działania powinien podjąć organ egzekucyjny przy ściąganiu należności z rachunków bankowych. Oprócz wspomnianego zawiadomienia ZUS wzywa bank, aby bez jego zgody nie realizował żadnych wypłat z konta dłużnika do wysokości zajęcia, a zajętą kwotę przekazał organowi egzekucyjnemu (tj. ZUS) lub poinformował go o przeszkodzie w dokonaniu wpłaty.
Co ważne, ZUS nawet znając konkretne miejsce prowadzenia rachunku, by zmaksymalizować powodzenie egzekucji, ma prawo wysłać wspomniane zawiadomienie również do innych banków. Ponadto zgodnie z art. 86a ww. ustawy:
Wskutek zajęcia wierzytelności z rachunku bankowego, bank wstrzymuje wszelkie wypłaty z zajętego rachunku i niezwłocznie zawiadamia o zajęciu wierzytelności z rachunku bankowego inne oddziały banku, inne banki, placówki pocztowe w rozumieniu ustawy z dnia 23 listopada 2012 r. – Prawo pocztowe i inne podmioty uprawnione do dokonywania wypłat zobowiązanemu z zajętego rachunku. Zajęcie nie dotyczy kwot wolnych od egzekucji.
Odpis tytułu wykonawczego oraz zawiadomienia, jakie zostało skierowane do banku, ZUS przesyła także przedsiębiorcy.
Warto wiedzieć, że od zakazu wypłat są pewne wyjątki. Nie dotyczy on:
ZUS może złożyć także wniosek o wszczęcie postępowania sądowego. Wówczas wyegzekwowaniem długu zajmie się komornik sądowy. Jest to możliwe w sytuacji kiedy:
Więcej o tym, jak wygląda zajęcie egzekucyjne na rachunku i ile komornik może zabrać z konta znajdziecie w dedykowanym artykule.
Wymiana informacji przez Ognivo trwa często kilka minut, a kopię zawiadomienia ZUS przesyła przedsiębiorcy pocztą. Pod ten system podlegają wszystkie rachunki z rankingu kont firmowych. Bardzo możliwe, że zanim przedsiębiorca dowie się o zajęciu, będzie miał już blokadę na rachunku. Na szczęście, nie wszystkie środki zgromadzone na rachunku mogą być zajęte.
Po pierwsze obowiązuje, tzw. kwota wolna od zajęcia. Zgodnie z art. 54 ustawy – Prawo bankowe środki znajdujące się na rachunkach oszczędnościowych, ROR-ach i rachunkach terminowych lokat oszczędnościowych jednej osoby bez względu na ilość zawartych umów nie mogą być zajęte do wysokości 75% minimalnego wynagrodzenia za pracę, jakie przysługuje pracownikowi zatrudnionemu na pełen etat. Od 1 lipca 2024 jest to kwota 3225 zł.
Po drugie, w art. 54a wspomnianej wyżej ustawy czytamy, że zajęciu nie podlegają środki pochodzące, m.in.:
Naturalnie powyższe dotyczy JDG, spółki kapitałowe (np. z o.o.) rządzą się odrębnymi prawami i zajęte zostanie całe konto.
Nie, ZUS nie dokonuję blokady konta tylko prowadzi egzekucję z rachunku bankowego. Niestety w ramach takiego postępowania, ta instytucją może zająć nawet wszystkie pieniądze znajdujące się na rachunku. Przykładowo, mamy 10 tyś zł zaległości i 2 konta bankowe w rożnych bankach. Na jednym saldo wynosi 8 tyś zł, natomiast na drugim 6 tyś zł. W ramach takiej egzekucji ZUS może zając wszystkie pieniądze na pierwszym ROR i część środków z drugiego konta. Takie działanie może być mylnie postrzegane przez dłużnika jako blokada konta bankowego.
Niestety nie. Zgodnie z art. 110-117 ustawy – Ordynacja podatkowa solidarnie za długi zobowiązanego mogą odpowiadać również osoby trzecie, m.in.:
Przedsiębiorca, który zalega ze składkami i wobec którego prowadzone jest postępowanie egzekucyjne, ma prawo ubiegać się o ulgę w postępowaniu egzekucyjnym (tj. złożyć wniosek). Może być to:
Co ciekawe, wniosek o udzielenie ulgi może złożyć nie tylko płatnik lub były płatnik składek, ale także:
Szczegółowe informacje na ten temat znajdziecie na stronie internetowej Zakładu Ubezpieczeń Społecznych.
Oczywiście, najlepszym sposobem na uniknięcie postępowania egzekucyjnego jest opłacanie składek na czas. Wiadomo jednak, że noga może powinąć się każdemu, a inflacja zdecydowanie nie pomaga w prowadzeniu własnej działalności gospodarczej. Postępowanie egzekucyjne może przynieść fatalne skutki dla przedsiębiorstwa, nawet doprowadzić do jego upadłości.
Pamiętajmy jednak, że zanim ZUS zajmie konto, najpierw będzie próbował poinformować płatnika o upływie terminu płatności, kwocie zadłużenia i dacie spłaty. Dzięki temu przedsiębiorca ma szansę wywiązać się z obowiązku. Poza tym ZUS ma prawo zastosować także różne działania pozaegzekucyjne takie jak:
Oznacza to, że nawet dłuższa zwłoka, czy duży dług nie muszą wiązać się z blokadą rachunku. Warunek jest jeden – zobowiązany musi wykazać wolę współpracy. Jej brak zmusza ZUS do wdrożenia procedur przymusowego dochodzenia należności, czego efektem może być wszczęcie postępowania egzekucyjnego i blokada na rachunku.
Warto również pomyśleć o koncie za granicą, które nie będzie podlegać pod system Ognivo. O tym czy firma może mieć konto za granicą pisaliśmy w osobnym artykule.
Podsumowując, czas trwania i przebieg postępowania egzekucyjnego lub nawet jego wszczęcia zależy w głównej mierze od samego przedsiębiorcy.
ZUS ma prawo wszcząć postępowanie egzekucyjne, jeżeli płatnik ma zadłużenie z tytułu składek i nie wykazuje chęci uregulowania należności. W takiej sytuacji ZUS najpierw wysyła do przedsiębiorcy pisemne upomnienie. Jeśli w ciągu 7 dni dłużnik dobrowolnie nie wywiąże się z obowiązku, ZUS wysyła zawiadomienie o zajęciu do banku, a ten dokonuje blokady.
ZUS będzie chciał wyegzekwować pełną kwotę należności wraz z odsetkami. Jednak na koncie dłużnika, wobec którego prowadzone jest postępowanie egzekucyjne, co miesiąc musi pozostać kwota wolna od zajęcia (w 2024 roku to około 3200 zł). Dodatkowo egzekucji nie podlegają, m.in. świadczenia i dodatki rodzinne oraz alimenty (art. 54a ustawy – Prawo bankowe).
Wobec dłużnika ZUS może podjąć różne działania dyscyplinujące takie jak: naliczenie odsetek za zwłokę, nałożenie grzywny lub opłaty dodatkowej w wysokości nawet 100% należnych składek, wszczęcie postępowania egzekucyjnego (w jego wyniku może dojść, m.in.: do zajęcia rachunku bankowego), złożenie wniosku do sądu o pozbawienie dłużnika prawa wykonywania działalności gospodarczej, zawiadomienie o możliwości popełnienia przestępstwa.
Jeśli nie mamy rozdzielności majątkowej to zgodnie z art. 110-117 ustawy – Ordynacja podatkowa możemy odpowiadać solidarnie za zobowiązanie dłużnika. Tym samym ZUS może zając konto współmałżonka.
Tak, w ramach postępowania ZUS może zając zarówno konto osobiste jak i firmowe. Co więcej zajęciu podlegają równie lokaty czy konta oszczędnościowe. ZUS będzie prowadził egzekucję, tam gdzie mu łatwiej.