PPK (Pracowniczce Plany Kapitałowe)– co to jest i jak działa?

Od 2019 roku Polacy nie muszą już oszczędzać na emeryturę samodzielnie. Mogą przystąpić do PPK i budować swój kapitał emerytalny razem z pracodawcą i państwem. Oznacza to szybsze zyski, co przekłada się na większą motywację do oszczędzania. Czym są Pracownicze Plany Kapitałowe i kto może w nich uczestniczyć? Ile wynoszą miesięczne wpłaty i kiedy można wypłacić zgromadzone środki? Sprawdzamy.

Czym są Pracownicze Plany Kapitałowe?

PPK (Pracownicze Plany Kapitałowe) jest częścią III filaru systemu emerytalnego. Program powstał, by zachęcić pracowników do systematycznego i długoterminowego odkładania na emeryturę. Powiązany jest z otrzymywanym wynagrodzeniem. Jego wyróżnikiem jest to, że w gromadzeniu kapitału biorą udział trzy podmioty: pracownik, pracodawca i państwo.

Program był wdrażany stopniowo. Termin wprowadzenia go w danej firmie zależał od liczby pracowników. Proces ten trwał od 1 lipca 2019 roku (duże przedsiębiorstwa) do 1 stycznia 2021 roku (podmioty zatrudniające mniej niż 20 osób).

PPK – jak działa?

Zacznijmy od tego, że pracodawca w porozumieniu z pracownikami, tj. zakładową organizacją związkową lub reprezentacją osób zatrudnionych (a jeśli takie konsultacje nie są możliwe – sam) wybiera instytucję finansową do zarządzania PPK.

Do zadań pracodawcy należy dopełnienie wszelkich formalności związanych z wdrożeniem programu. W imieniu pracowników zawiera on umowę o prowadzenie PPK. Również na jego barkach ciąży obowiązek informacyjny względem pracowników. Musi, m.in. powiadomić zatrudnionych o możliwości złożenia rezygnacji z dokonywania wpłat do PPK oraz przypominać im o tym co 4 lata.

Na indywidualny rachunek uczestnika wpływają wpłaty od pracownika, pracodawcy i państwa. Następnie środki te są inwestowane w funduszach inwestycyjnych nazywanych funduszami zdefiniowanej daty.

To, do jakiego funduszu zostanie przypisany uczestnik, zależy od jego daty urodzenia. Poziom ryzyka inwestycyjnego będzie zmieniał się wraz z wiekiem oszczędzającego (starszy uczestnik to ostrożniejsza polityka inwestycyjna).

Pracownicze Plany Kapitałowe – podział i wysokość wpłat

Przejdźmy teraz do wyjaśnienia, jaka część wynagrodzenia pracownika trafi do PPK, ile dołoży od siebie pracodawca, a ile państwo.

Minimalna obowiązkowa wpłata pracodawcy to 1,5% wynagrodzenia pracownika. Ma on prawo realizować także wpłaty dodatkowe. Ich wysokość nie może, jednak przekroczyć 2,5% wynagrodzenia. Łączna wartość wpłat to maksymalnie 4%.

Pracownik wpłaca 2% swojej pensji. Może również zdecydować się na wpłaty dodatkowe – do 2% wynagrodzenia (łącznie nie więcej niż 4%).

Każdy oszczędzający, który dokonał wpłat za minimum 3 miesiące i od co najmniej 3 pełnych miesięcy należy do PPK, otrzyma od państwa jednorazową wpłatę powitalną w wysokości 250 zł. Dodatkowo, jeśli na rachunek uczestnika rocznie wpłynie co najmniej 3,5% 6-krotności minimalnego wynagrodzenia (obowiązującego w danym roku), państwo dołoży od siebie 240 zł dopłaty rocznej.

Warto wiedzieć!

Oszczędzanie razem z Pracowniczymi Planami Kapitałowymi może być szczególnie dotkliwe dla osób, które zarabiają niewiele. Dlatego, jeśli wypłata uczestnika nie przekracza 1,2-krotności minimalnego wynagrodzenia, ma on prawo zmniejszyć wpłatę podstawową do 0,5% pensji.

Pracownicze Plany Kapitałowe – dla kogo?

Pracownicze Plany Kapitałowe są dla każdego pełnoletniego pracownika zatrudnionego na podstawie umowy, od której odprowadzane są obowiązkowe składki emerytalno-rentowe. Oznacza to, że do programu mogą przystąpić:

• osoby zatrudnione na podstawie umowy o pracę, umowy agencyjnej, umowy zlecenia, spółdzielczej umowy o pracę, bądź innej umowy o świadczenie usług;
• osoby wykonujące pracę nakładczą;
• członkowie rad nadzorczych, którzy otrzymują wynagrodzenie;
• osoby zatrudnione na podstawie powołania, mianowania lub wyboru;
• osoby pobierające zasiłek macierzyński lub przebywające na urlopie wychowawczym;
• członkowie spółdzielni kółek rolniczych lub rolniczych spółdzielni produkcyjnych.

Do PPK automatycznie zapisywani są pracownicy od 18 do 55 roku życia. Natomiast zatrudnieni między 55 a 70 rokiem życia mogą przystąpić do programu tylko, jeśli sami o to zawnioskują (pracodawca powinien poinformować ich o takiej możliwości).

Do Pracowniczych Planów Kapitałowych nie mogą dołączyć osoby po ukończeniu 70 roku życia. Jednak w przypadku, kiedy wcześniej były uczestnikami programu, mają prawo pozostać w PPK i kontynuować oszczędzanie.

PPK – czy jest obowiązkowe?

Dla pracownika udział w Pracowniczych Planach Kapitałowych jest dobrowolny – w każdej chwili ma prawo z niego zrezygnować lub do niego wrócić. Natomiast pracodawca ma obowiązek wprowadzić program w swojej firmie. Jeśli tego nie zrobi, nie będzie dokonywał wpłat lub nakłaniał pracowników do rezygnacji – grozi mu kara grzywny.

Czy w każdej firmie musi być PPK?

Nie wszystkie firmy muszą wdrażać u siebie program Pracowniczych Planów Kapitałowych. Z tego obowiązku zwolnieni są pracodawcy, którzy są:

• przedsiębiorcami, którzy prowadzą PPE (Pracownicze Programy Emerytalne) pod warunkiem, że dołączyło do niego minimum 25% pracowników i odprowadzane są składki o wartości co najmniej 3,5% wynagrodzenia;
• mikroprzedsiębiorcami, jeśli żaden z pracowników nie wyrazi woli przystąpienia do programu;
• osobami fizycznymi, które zatrudniają w zakresie niezwiązanym z prowadzoną przez siebie działalnością gospodarczą inne osoby fizyczne, w zakresie niezwiązanym z ich działalnością.

Warto wiedzieć!

Osoby prowadzące jednoosobową działalność gospodarczą nie muszą tworzyć PPK, jednak obowiązek ten rodzi się w momencie zatrudnienia co najmniej jednego pracownika.

Na czym polega autozapis do PPK?

Ważną cechą Pracowniczych Planów Kapitałowych jest autozapis. Polega na tym, że wszyscy pracownicy między 18 a 55 rokiem życia dołączają do programu „z automatu”. Zatrudniony nic nie musi robić, by przystąpić do programu, a pracodawca nie ma obowiązku pytać go o zgodę. Natomiast, jeśli pracownik nie chce brać udziału w programie, konieczne jest złożenie pisemnej deklaracji o rezygnacji dokonywania wpłat do Pracowniczego Planu Kapitałowego.

Co 4 lata pracodawca ponawia autozapis. Oznacza to, że pracownik, który zrezygnował z PPK 4 lata temu i nadal nie chce oszczędzać w ten sposób, musi ponownie złożyć wspomnianą deklarację. Jeśli tego nie zrobi, pracodawca automatycznie dołączy go do programu.

Jak sprawdzić rachunek PPK?

Po przystąpieniu do programu fundusz inwestycyjny przekaże każdemu uczestnikowi dane do logowania. Dzięki temu oszczędzający będzie mógł, m.in.:

• kontrolować stan rachunku i rozkład wpłat;
• sprawdzać rodzaj funduszy;
• zlecać zmiany danych osobowych;
• wnioskować o zwrot środków.

Kiedy można wypłacić pieniądze z PPK?

Oszczędności zgromadzone na rachunku PPK są prywatne. Podlegają dziedziczeniu, a także podziałowi w przypadku rozwodu (są częścią małżeńskiej wspólnoty majątkowej). Uczestnik może nimi dowolnie dysponować.

Wypłata przed terminem

Oszczędzający ma prawo skorzystać ze zgromadzonego kapitału w każdej chwili i dokonać tzw. zwrotu środków. Warto wiedzieć, że wypłacając środki przed terminem, tracimy wszystkie bonusy. Oznacza to, że trafi do nas mniej, niż znajduje się na rachunku PPK.

Jednak uczestnik ma prawo dokonać wcześniejszej wypłaty środków bez ponoszenia kosztów zwrotu w dwóch sytuacjach:

• poważna choroba oszczędzającego, jego małżonka lub dziecka;
• na pokrycie wkładu własnego w przypadku kredytu hipotecznego.

Więcej na temat przedterminowej wypłaty z PPK i innych programów emerytalnych piszemy tutaj.

Wypłata po 60 roku życia

Zgodnie z założeniami Pracownicze Plany Kapitałowe to system długoterminowego oszczędzania, dlatego najwięcej korzyści przyniesie wypłata środków po 60 roku życia. Wówczas zachowujemy bonus powitalny od państwa oraz wszystkie dopłaty roczne. Nie zapłacimy także podatku od zysków kapitałowych.

Po osiągnięciu wieku wymaganego ustawowo możemy skorzystać z dwóch wariantów wypłaty:

1. jednorazowo 25% zgromadzonych środków, a potem wypłata 75% kapitału w minimum 120 ratach;
2. wypłata 100% kapitału w co najmniej 120 ratach.

Uczestnik ma prawo zwiększyć lub zmniejszyć liczbę rat. Możliwa jest także zmiana ich zadeklarowanej ilości nawet w trakcie wypłacania środków, jednak pod pewnymi warunkami:

• okres wypłaty nie może być krótszy niż 10 lat, jeśli wcześniej zadeklarowaliśmy minimum 10 lat;
• pierwsza rata po zmianie nie może być niższa niż 50 zł.

Skrócenie okresu wypłaty lub jednorazowa wypłata wszystkich oszczędności (po 60 roku życia) wiąże się z koniecznością odprowadzenia podatku od zysków kapitałowych (19%).

Czy warto przystąpić do PPK?

Wpłaty do PPK powiązane są z otrzymywanym wynagrodzeniem. Dlatego przystępując do programu, musimy liczyć się z tym, że nasza miesięczna pensja będzie nieco niższa. To pierwszy powód rezygnacji części osób z udziału w PPK.

Drugi argument najczęściej dotyczy bezpieczeństwa oszczędności. Z uwagi na to, że Pracownicze Plany Kapitałowe to program rządowy, obawiamy się, że po zmianie władzy on nagle zniknie, a wraz z nim nasze pieniądze.

Po pierwsze, pamiętajmy, że wpłacane środki nie są nam „zabierane”, tylko odkładane na indywidualnym rachunku PPK. Są naszą prywatną własnością i możemy je wypłacić w dowolnym momencie. Co więcej pracodawca dopłaca spora cześć i te wpłaty możemy również wypłacić (z potrąceniem 30% na ZUS). Jednym słowem to się opłaca, np. po roku oszczędzania możemy wypłacić 100% naszych wpłat i 70% wpłat pracodawcy (które by nam się nie należałby gdyby nie PPK). Co więcej wypłaty możemy dokonać w dowolnym momencie i to nawet kilkukrotnie.

Po drugie, środki zgromadzone na rachunku PPK podlegają dziedziczeniu na zasadach ogólnych, dlatego nie musimy martwić się, że przepadną po naszej śmierci.

Po trzecie, oszczędzając z PPK, mamy szansę szybciej zebrać pokaźny kapitał, ponieważ razem z nami buduje go nasz pracodawca i państwo.

Szersze omówienie argumentów za i przeciw oszczędzaniu z Pracowniczymi Planami Kapitałowymi znajdziesz tutaj.

Autor artykułu

Michał Król

Pozostałe publikacje autora

Z wykształcenia finansista. Posiada wieloletnie doświadczenie w instytucjach finansowych i bankach. Czuwa nad merytorycznymi aspektami artykułów. Potrafi w jasny i prosty sposób wyjaśnić nawet zawiłe aspekty świata finansów. Na bieżąco śledzi nowości w świecie Fintechów i podpowiada jak najlepiej wykorzystywać funkcje poszczególnych z nich. Lubi Podróże, zainteresowany jest światem inwestycji i jest pasjonatem Lotnictwa.