Wypłata z IKE, IKZE, PPE, PPK przed terminem – co warto wiedzieć?

Środki na IKE, IKZE, PPE czy PPK lokujemy z myślą o emeryturze. Jednak nie możemy wykluczyć, że życie nie zmusi nas, by sięgnąć po te pieniądze przed ukończeniem wymaganego wieku. Czy możliwa jest wcześniejsza wypłata z IKE, IKZE, PPE lub PPK? Z jakimi konsekwencjami musimy się liczyć? Sprawdzamy.

Czy możliwa jest wypłata z IKE, IKZE, PPE, PPK przed terminem?

Zadaniem IKE (Indywidualne Konto Emerytalne), IKZE (Indywidualne Konto Zabezpieczenia Emerytalnego), PPE (Pracownicze Programy Emerytalne) oraz PPK (Pracownicze Plany Kapitałowe) jest ułatwić Polakom gromadzenie kapitału, który ma stanowić uzupełnienie emerytury wypłacanej przez ZUS.

Wspomniane rozwiązania to elementy III filaru systemu emerytalnego. Z założenia są długoterminowe, dlatego z większości ulg podatkowych np. na IKE I IKZE można skorzystać dopiero po ukończeniu wymaganego ustawowo wieku. Podobnie jest z PPK i PPE.

Takie rozwiązanie z jednej strony ma zachęcić nas do regularnego oszczędzania (ewentualnie przyjmowania wypłat transferowych), z drugiej zaś – ma być swego rodzaju hamulcem, który zatrzyma nas przed ratowaniem się tymi środkami w razie problemów finansowych. Więcej o wypłatach transferowych z IKE i IKZE przeczytacie w dedykowanym artykule.

Wpłacając swoje oszczędności na IKE, czy IKZE lokujemy je na kilka, kilkanaście, a czasem nawet kilkadziesiąt lat. Jednak życie potrafi zaskakiwać – nie zawsze pozytywnie. Może okazać się, że by móc myśleć o przyszłości, trzeba będzie najpierw ułożyć teraźniejszość. Biorąc pod uwagę takie podbramkowe sytuacje, ustawodawca stworzył oszczędzającym możliwość wypłaty przed terminem, czyli zwrotu środków.

Najczęściej nie musimy podawać przyczyny wcześniejszego wycofania naszych oszczędności emerytalnych. Jednak nie warto sięgać po te pieniądze z byle powodu. By podjąć świadomą decyzję, trzeba poznać wszystkie możliwe konsekwencje. Sprawdźmy, z czym wiąże się wypłata z IKE, IKZE, PPE, PPK przed terminem.

Wypłata środków a zwrot środków – różnice w nazewnictwie

By rozróżnić dwie z pozoru podobne operacje, ustawodawca posługuje się innymi nazwami.

O wypłacie środków mówimy wtedy, kiedy ma ona miejsce po ukończeniu wymaganego wieku i spełnieniu warunków określonych w ustawie.

Natomiast zwrot środków oznacza ich wycofanie przed osiągnięciem uprawnień emerytalnych.

Jakie są konsekwencje wcześniejszej wypłaty z IKE, IKZE, PPE, PPK?

Decyzja o wycofaniu środków z omawianych programów emerytalnych przed spełnieniem warunków wymaganych ustawowo oznacza utratę bonusów i ulg podatkowych. Jakich? Wyjaśniamy poniżej.

IKE a zwrot środków

Ustawodawca przygotował oszczędzającym na IKE ulgi podatkowe (zwolnienie z podatku Belki). Jednak będą mogli z nich skorzystać tylko, jeśli wypłacą środki po ukończeniu 60 roku życia (lub 55 roku życia w przypadku uprawnień do wcześniejszej emerytury) oraz wypełnią jeden z dodatkowych warunków:

• będą wpłacać środki przez co najmniej 5 lat kalendarzowych;
• wpłacą ponad połowę wartości wpłat minimum 5 lat przed zleceniem wypłaty.

Zwrot środków z IKE, czyli wypłata przed terminem wiąże się z koniecznością zapłacenia podatku od zysków kapitałowych (19%). Co ważne, naliczany jest nie od całej kwoty, a jedynie od zysku, jaki wypracowaliśmy lub jaki wypracował fundusz. By obliczyć zysk, należy od kwoty znajdującej się aktualnie na rachunku odjąć wartość wpłat.

Jednak to nie oszczędzający, a instytucja prowadzącą rachunek oblicza, pobiera i odprowadza do urzędu skarbowego należny podatek. Podatnik nie musi dopełniać żadnych formalności.

Oszczędzający na IKE może ubiegać się o zwrot:

• częściowy;
• całościowy.

W pierwszym przypadku wycofane pieniądze mogą pochodzić jedynie z dokonanych wpłat. Oznacza to, że nie mamy prawa sięgnąć po środki przetransferowane z PPE lub z IKE osoby zmarłej.

W drugim przypadku zwrot dotyczy całego zgromadzonego kapitału.

Niestety w obu sytuacjach nie otrzymamy całej sumy z naszego rachunku. Oprócz podatku Belki. Jeśli na naszym koncie IKE znajdują się środki z transferu z PPE, instytucja finansowa odejmie i przekaże do ZUS kwotę o wartości 30% sumy wpłaconych składek podstawowych. Zostaną one zapisane na indywidualnym koncie oszczędzającego w ZUS lub ujęte w podstawie wymiaru emerytury (dotyczy starych zasad przyznawania emerytury).

Zwrot powinien nastąpić w ciągu 30 dni od dnia złożenia wniosku.

Warto wiedzieć!

1. Jeśli nie potrzebujemy zgromadzonych oszczędności, a chcemy zrezygnować z IKE, możemy zrobić transfer do PPE. Taka operacja nie wiąże się z obowiązkiem odprowadzenia podatku Belki oraz składek do ZUS.
2. Wnioskując o zwrot, warto uwzględnić wartość podatku od zysków kapitałowych. Lepiej podać trochę wyższą kwotę, niż chcemy „pobrać”.

IKZE a wcześniejsza wypłata pieniędzy

Wypłata środków z IKZE po spełnieniu wymaganych kryteriów, czyli ukończeniu 65 roku życia i dokonywaniu wpłat przez co najmniej 5 lat kalendarzowych oznacza, że zapłacimy jedynie 10% zryczałtowanego podatku dochodowego.

Wcześniejsze wycofanie środków z IKZE to zwrot wszystkich zgromadzonych oszczędności (nie ma częściowego zwrotu) i zamknięcie rachunku. Jeśli za jakiś czas zechcemy znowu zacząć oszczędzać na emeryturę, trzeba otworzyć nowe konto IKZE i będą nas obowiązywały roczne limity wpłat.

Po dokonaniu zwrotu będziemy musieli rozliczyć się samodzielnie z fiskusem. W rocznym zeznaniu podatkowym w rubryce Przychód – Inne źródła należy wpisać kwotę wypłaconą z IKZE. Niestety oznacza to wzrost podstawy opodatkowania. W związku z tym może okazać się, że przekroczymy próg podatkowy i zamiast 10%, które zapłacilibyśmy przy wypłacie po spełnieniu ustawowych warunków, odprowadzimy do fiskusa aż 32% podatku dochodowego.

Zwrot środków z PPK

Decydując się na wycofanie oszczędności z PPK, musimy liczyć się z tym, że na swoje konto osobiste nie otrzymamy takiej kwoty, jaka znajduje się na rachunku PPK. Utracimy:

• bonus powitalny od państwa;
• dopłaty roczne.

Dodatkowo od wypracowanego zysku zostanie potrącone 19% podatku od zysków kapitałowych. To nie wszystko. 30% środków, które wpłacił pracodawca, nie trafi bezpośrednio do nas, tylko na nasze indywidualne konto emerytalne w ZUS.

Jednak ustawodawca przewidział dwie sytuacje uprawniające do wypłaty środków przed terminem bez wspomnianych strat.

1. W przypadku ciężkiej choroby oszczędzającego, jego współmałżonka albo dziecka, stwierdzenia niepełnosprawności w stopniu umiarkowanym bądź znacznym lub całkowitej niezdolności do pracy można wypłacić do 25% zgromadzonego kapitału bez obowiązku zwrotu. Do wniosku należy dołączyć zaświadczenie lekarskie lub orzeczenie o niepełnosprawności.
2. Druga opcja zarezerwowana jest jedynie dla osób przed ukończeniem 45 roku życia. Zebrane oszczędności oszczędzający ma prawo (bez ponoszenia kosztów) przeznaczyć na wkład własny na dom lub mieszkanie (do kredytu hipotecznego). Możemy wówczas pobrać nawet wszystkie pieniądze, jednak musimy je zwrócić maksymalnie w ciągu 15 lat. Pierwsza rata powinna wpłynąć nie później niż 5 lat od dnia wypłacenia środków.

PPE – wypłata środków przed emeryturą

Środki z PPE możemy wypłacić przed terminem tylko, jeśli:

• rachunek zostanie zlikwidowany;
• zakończymy pracę u pracodawcy, który prowadzi program.

Podobnie, jak w przypadku PPK zwrot oznacza pobranie podatku Belki od osiągniętego zysku oraz przekazanie do ZUS 30% podstawowych składek.

Jeśli w wyniku ww. sytuacji, nie chcemy ponosić kosztów zwrotu, możemy przetransferować środki z PPE na IKE.

Dlaczego wypłata z IKE, IKZE, PPE, PPK przed terminem się nie opłaca?

1. Poleganie wyłącznie na świadczeniu z ZUS nie jest zbyt rozsądne, a oszczędzanie na emeryturę we własnym zakresie to konieczność. Dzięki temu na starość nie będziemy musieli liczyć każdego grosza. To pierwszy i najważniejszy powód, dla którego nie warto wypłacać środków przed terminem lub rezygnować z IKE, IKZE, PPE, czy PPK.
2. Razem z wcześniejszą wypłatą całego zgromadzonego kapitału zostaje usunięta historia wpłat. Oznacza to, że jeśli zechcemy wrócić do oszczędzania, to od początku będziemy musieli spełniać ustawowy wymóg realizowania wpłat przez minimum 5 lat. Co ważne, częściowy zwrot (tylko IKE) nie kasuje informacji o wpłatach.
3. Po zamknięciu IKE/IKZE mamy prawo otworzyć nowy rachunek i rozpocząć odkładanie od nowa. Dopiero rozpoczęcie wypłaty środków (po osiągnięciu wieku wymaganego ustawowo) blokuje możliwość dalszego oszczędzania.

Autor artykułu

Michał Król

Pozostałe publikacje autora

Z wykształcenia finansista. Posiada wieloletnie doświadczenie w instytucjach finansowych i bankach. Czuwa nad merytorycznymi aspektami artykułów. Potrafi w jasny i prosty sposób wyjaśnić nawet zawiłe aspekty świata finansów. Na bieżąco śledzi nowości w świecie Fintechów i podpowiada jak najlepiej wykorzystywać funkcje poszczególnych z nich. Lubi Podróże, zainteresowany jest światem inwestycji i jest pasjonatem Lotnictwa.