Punkt bazowy a oprocentowanie

W październiku 2021 r. po raz pierwszy od 9 lat Rada Polityki Pieniężnej zdecydowała się podnieść stopy procentowe z poziomu 0,1% do 0,5%. Ta decyzja wpłynęła, m.in. na oprocentowanie kredytów i oznaczała wzrost rat. Od tamtej pory wielu kredytobiorców zaczęło śledzić zmiany stóp procentowych, a RPP ponad 10 razy RPP decydowała się zmienić stopy procentowe. W komunikatach słyszeliśmy, że stopa wzrosła lub obniżyła się o x punktów bazowych. Czym tak właściwie są punkty bazowe? Jaka jest zależność na linii punkt bazowy a oprocentowanie? Wyjaśniamy.

Czym są punkty bazowe?

Punkt bazowy (z ang. bases point) to jednostka określająca różnicę między wartościami podanymi w procentach. Oznacza setną część punktu procentowego (p.p.) i jest szczególnie przydatna, jeśli zmiana jest mniejsza niż 1 punkt procentowy. Zapisuje się ją przy użyciu takich skrótów jak: p.b. lub BPS.

Zatem:

1 p.b. = 0,01 p.p.

10 p.b. = 0,1 p.p.

100 p.b. = 1 p.p.

1000 p.b. = 10 p.p.

Wspomniana podwyżka stóp procentowych z 0,1% do 0,5% oznaczała wzrost o 40 punktów bazowych. Gdyby w następnym kroku RPP zdecydowała się na obniżkę o 30 p.b., stopa spadłaby z 0,5 do 0,2 %.

Czym jest punkt procentowy?

Skoro punkt bazowy jest częścią punktu procentowego, warto wyjaśnić, czym jest to drugie pojęcie. Otóż punkt procentowy także określa różnicę między dwiema wartościami procentowymi, ale jest jednostką wyższą. Najlepiej zobrazować to na konkretnym przykładzie:

Oprocentowanie kredytu w Banku XYZ wynosi 10%. Zdecydowano się podnieść je o 10 punktów procentowych, więc obecnie wynosi aż 20%.

Natomiast wzrost o 10 punktów bazowych zmieniłby oprocentowanie jedynie do poziomu 10,1%.

Punkt procentowy i punkt bazowy a oprocentowanie – jak czytać zmiany?

Warto zdawać sobie sprawę, że zmiana wyrażona w punktach bazowych lub procentowych, a rzeczywista zmiana procentowa to zupełnie inne wartości. O co chodzi?

Posłużmy się powyższym przykładem, w którym Bank XYZ podniósł oprocentowanie z 10% do 20%.

Czy można tutaj powiedzieć, że podwyżka wyniosła 10%? Otóż nie. Oprocentowanie wzrosło o 10 punktów procentowych, ale oznacza to podwyżkę o 100%.

Natomiast, gdyby Bank XYZ zdecydował, że podwyższy oprocentowanie o 10%, to wynosiłoby ono nie 20%, a 11%. Zatem wzrosłoby o 1 punkt procentowy, czyli 100 punktów bazowych.

Analogicznie podwyżka o 1% podniosłaby oprocentowanie do wartości 10,1%, a nie 11%, czyli 0,1 punktu procentowego, co odpowiada 10 punktom bazowym. Ale już wzrost o 1 punkt procentowy (100 punktów bazowych) oznaczałby, że nowy wskaźnik wynosi 11%.

Podsumowując, wzrost/spadek o 1% nie oznacza zmiany o 1 punkt procentowy. Jednocześnie warto pokreślić, iż zmiana poziomu stop procentowych ma bezpośrednie przełożenie na zdolność kredytową. Wynika to z koszty kredytu i wysokości raty odsetkowej. Mając kredyt na mieszkanie/dom, gdy stopy istotnie rosną, warto rozważyć nadpłatę kredytu hipotecznego. Oczywiście, o ile nasza sytuacja finansowa na to pozwala.

Po co są punkty bazowe?

Jak widać, komunikat, że wskaźnik wzrósł o x%, może być mylnie zrozumiany. A błędna interpretacja zmian może nieść za sobą bardzo różne konsekwencje finansowe. Informacja, że oprocentowanie wzrosło/spadło o x punktów procentowych/bazowych jest bardziej czytelna i łatwiejsza do zrozumienia.

Ale po co są punkty bazowe? Mogłoby się wydawać, że zmiana o 1 punkt bazowy jest niewielka i zdecydowanie wystarczyłoby posługiwanie się punktami procentowymi. Niekoniecznie. Wszystko zależy od kwoty, do której ją odniesiemy. Dla małych wartości rzeczywiście różnica o 1 p.b. będzie trudna do wychwycenia, jednak w przypadku dużych kwot taka zmiana będzie już mocno odczuwalna.

Dzięki punktom bazowym da się ukazać drobną zmianę i jeszcze bardziej doprecyzować przekaz. Przejrzysty komunikat pozwala poprawnie ocenić skalę podwyżki lub obniżki, z jaką mamy do czynienia, a co za tym idzie – ułatwia podjęcie właściwej decyzji finansowej.

Punkt bazowy a oprocentowanie – podsumowanie

Osoby, które nie są na co dzień związane z finansami, najczęściej słyszą o nich w kontekście zmian stopy procentowej, czyli wynagrodzenia, jakie przysługuje posiadaczowi kapitału za użyczenie go innym osobom na wskazany okres – z reguły w ujęciu rocznym. Zmiany stóp procentowych najczęściej nie przekraczają 1 punktu procentowego, więc posługiwanie się punktami bazowymi jest najbardziej czytelne.

Wzrost/spadek stopy procentowej wpływa na wysokość oprocentowania kredytu, a co za tym idzie – comiesięczną ratę (jeśli korzystamy ze zmiennego oprocentowania). Im wyższa kwota kredytu, tym te zmiany będą bardziej zauważalne. Zmiana stóp również wpłynie na wysokość oprocentowania lokat zaprezentowanych w rankingu lokat czy nawet na niektóre prowizję dla rachunków z rankingu kont osobistych. To zagadnienie jest bardzo szerokie.

Podsumowując, punkty bazowe będą miały szczególne znaczenie tam, gdzie operuje się wysokimi kwotami i tam, gdzie jedna strona oczekuje zapłaty za udostępnienie kapitału, m.in.: w rozliczeniach międzybankowych, przy kredytach, depozytach bankowych, obligacjach skarbowych i innych papierach wartościowych. W tych przypadkach nawet najmniejsza zmiana może mieć ogromne znaczenie, a niejasna informacja mogłaby spowodować poważne straty finansowe.

Autor artykułu

Michał Król

Pozostałe publikacje autora

Z wykształcenia finansista. Posiada wieloletnie doświadczenie w instytucjach finansowych i bankach. Czuwa nad merytorycznymi aspektami artykułów. Potrafi w jasny i prosty sposób wyjaśnić nawet zawiłe aspekty świata finansów. Na bieżąco śledzi nowości w świecie Fintechów i podpowiada jak najlepiej wykorzystywać funkcje poszczególnych z nich. Lubi Podróże, zainteresowany jest światem inwestycji i jest pasjonatem Lotnictwa.