Czym jest i jak działa PPE?

PPE (Pracowniczy Program Emerytalny) podobnie jak IKE (Indywidualne Konto Emerytalne), IKZE (Indywidualne Konto Zabezpieczenia Emerytalnego) oraz PPK (Pracownicze Plany Kapitałowe) tworzy III filar systemu emerytalnego w Polsce. Każdy obywatel może dobrowolnie wybrać odpowiedni dla siebie dodatkowy (poza ZUS) sposób oszczędzania na emeryturę.

Co ważne to możliwość, a nie obowiązek. W tym miejscu warto jednak dodać, że według prognoz Komisji Europejskiej stopa zastąpienia w Polsce w 2060 roku ma wynosić ok. 25% (obecnie ok. 56%). Niektórzy eksperci mówią nawet o wartościach poniżej 20%. Oznacza to, że emerytura dzisiejszych 30-latków może stanowić jedynie ¼ ich pensji.

By utrzymać dotychczasowy poziom życia, konieczna będzie praca nawet po osiągnięciu wieku emerytalnego. Sposobem na uniknięcie takiego scenariusza jest budowanie kapitału na starość, nie licząc jedynie na ZUS.  

Możemy odkładać, np. w ramach konta oszczędnościowego w banku, inwestować w betonowe złoto czy rozwijać własny portfel akcji. Jednak, jeśli nie chcemy oszczędzać samodzielnie i/lub uniknąć podatku od zysków kapitałowych, warto skorzystać z możliwości III filaru systemu emerytalnego.

Ciekawą opcją jest Pracowniczy Program Emerytalny. Czym jest i kto może do  niego przystąpić? Odpowiadamy.

Co to jest PPE?

Pracowniczy Program Emerytalny to forma systematycznego i długoterminowego oszczędzania na emeryturę, będąca uzupełnieniem kapitału zebranego w ramach I i II filaru systemu emerytalnego. Jak sama nazwa wskazuje, jest skierowany do pracowników, jednak składki podstawowe finansuje wyłącznie pracodawca.

Program jest dobrowolny zarówno dla pracownika, jak i dla pracodawcy. Oznacza to, że nie każdy zakład pracy musi wprowadzać go u siebie. Jednak uruchomienie PPE w danej firmie jest wyrazem szacunku i dbałości o pracownika. To doskonały sposób na wyróżnienie się na tle konkurencji.

PPE jest obecne w Polsce od 1999 roku. Jego funkcjonowanie opierało się na przepisach ustawy z dnia 22 sierpnia 1997 o pracowniczych programach emerytalnych. Obecnie zasady tworzenia i działania programu reguluje ustawa z dnia 20 kwietnia 2004 o pracowniczych programach emerytalnych.

PPE – zasady tworzenia programu

Decyzję o uruchomieniu programu podejmuje pracodawca. Proces utworzenia PPE zamyka się w czterech krokach.

• Zawarcie umowy zakładowej lub międzyzakładowej z pracownikami

Zanim dojdzie do podpisania umowy zakładowej, pracodawca ustala z reprezentacją pracowników warunki dotyczące uczestnictwa w programie, m.in.: formę i warunki zarządzania środkami, sposób dołączania do PPE, wysokość składki podstawowej i dodatkowej.

Przedstawia im ofertę, której częścią jest:

• projekt umowy zakładowej lub międzyzakładowej;
• statut towarzystwa lub funduszu emerytalnego bądź warunki umowy z instytucją finansową.

Propozycja musi być ważna min. 3 miesiące.

• Zawarcie umowy z instytucją zarządzającą

Pracodawca w porozumieniu z pracownikami ustala sposób zarządzania środkami, a następnie podpisuje umowę z wybraną instytucją. Ustawa dopuszcza 4 formy prowadzenia programu:

1. fundusz inwestycyjny;
2. fundusz emerytalny;
3. grupowe ubezpieczenie na życie;
4. zarządzanie zagraniczne.

• Rejestracja programu przez KNF

Zawarcie ww. umów nie oznacza uruchomienia programu. Pracodawca musi najpierw złożyć do KNF wniosek o rejestrację programu razem z wymaganymi załącznikami. Następnie Komisja Nadzoru Finansowego sprawdza, czy program został utworzony prawidłowo, tj. zgodnie z obowiązującymi przepisami prawa. Gdy KNF wyda decyzje o zarejestrowaniu programu, można go uruchomić.

• Przystąpienie pracowników do programu

Pracownicy nie są dołączani do PPE automatycznie. Oznacza to, że pracodawca (i uczestnik) ma prawo odprowadzać składki dopiero po przystąpieniu pracowników do programu.

Kto i jak może przystąpić do Pracowniczego Programu Emerytalnego?

Uczestnikiem programu może być:

• osoba pracująca na podstawie umowy o pracę, wyboru, powołania, mianowania, umowy agencyjnej, spółdzielczej umowy o pracę, umowy zlecenia lub innej umowy o świadczenie usług;
• osoba wykonująca pracę nakładczą;
• członek rady nadzorczej (jeśli otrzymuje z tego tytułu wynagrodzenie);
• osoba zatrudniona na podstawie umowy zawartej w wyniku powołania lub wyboru do organu reprezentującego osobę prawną;
• członek spółdzielni kółek rolniczych lub rolniczej spółdzielni produkcyjnej.

Do Pracowniczego Programu Emerytalnego ma prawo dołączyć pracownik zatrudniony w pełnym lub niepełnym wymiarze czasu pracy, który nie ukończył 70 roku życia. Staż pracy w danej firmie nie powinien być krótszy niż 3 miesiące. Umowa zakładowa może przewidywać inny wymagany okres zatrudnienia, jednak nie może być on dłuższy niż 3 lata.

Dodatkowo zgodnie z art. 5 § 4 ustawy o PPE:

Prawo do uczestnictwa w programie przysługuje również osobie fizycznej
prowadzącej działalność gospodarczą, wspólnikowi spółki cywilnej, jawnej, spółki
partnerskiej oraz komandytowo-akcyjnej i komandytowej odpowiadającemu bez
ograniczenia, który podlega obowiązkowym ubezpieczeniom emerytalnemu
i rentowym, jeżeli te osoby lub spółki prowadzą program dla swoich pracowników.

Pracownik, który chce dołączyć do PPE składa deklarację o przystąpieniu do programu w postaci elektronicznej lub papierowej. Następnie pracodawca ma miesiąc na to, żeby ją przyjąć lub odrzucić. W drugim przypadku musi zwrócić pracownikowi deklarację wraz z uzasadnieniem odmowy.

Jedna osoba może jednocześnie być uczestnikiem kilku programów.

Kto płaci składki do PPE?

Comiesięczną składkę podstawową do Pracowniczego Programu Emerytalnego finansuje pracodawca. Nie może być ona wyższa niż 7% wynagrodzenia pracownika. W umowie zakładowej określa się formę ustalania wysokości wpłaty. Do wyboru są 3 opcje:

1. jako procent od wynagrodzenia;
2. taka sama kwota dla wszystkich zatrudnionych;
3. jako procent od wynagrodzenia z zastrzeżeniem kwoty maksymalnej.

Dobrowolną decyzją uczestnika może być wnoszenie składki dodatkowej (o ile nie zakazuje tego umowa zakładowa). Pracownik musi określić wysokość wpłaty w deklaracji. Wówczas pracodawca będzie potrącał z wynagrodzenia wskazaną kwotę.

Do jednego programu w jednym roku kalendarzowym zatrudniony nie może wpłacić więcej niż 4,5-krotność przeciętnego prognozowanego wynagrodzenia miesięcznego na dany rok. W 2024 roku maksymalny roczny limit składek dodatkowych wynosi 37 223,96 zł.

Kiedy można wypłacić pieniądze z PPE?

Uczestnik może wypłacić środki z rachunku Pracowniczego Programu Emerytalnego (z zachowaniem wszystkich benefitów) po ukończeniu 60 lub 55 roku życia (w przypadku prawa do wcześniejszej emerytury). Konieczne jest złożenie wniosku o wypłatę. Natomiast po osiągnięciu wieku 70 lat środki wypłacane są automatycznie (jeśli uczestnik nie jest już zatrudniony u pracodawcy, który prowadzi program).

W przypadku śmierci uczestnika wypłata następuje na podstawie wniosku osoby uprawnionej (zgromadzone środki podlegają dziedziczeniu).

W zależności od woli wnioskodawcy pieniądze mogą być wypłacone jednorazowo lub ratalnie.

Czy można skorzystać ze środków z PPE przed terminem?

Wcześniejsza wypłata (zwrot) z PPE jest możliwa tylko w przypadku likwidacji rachunku lub ustania stosunku pracy z pracodawcą prowadzącym program. Pamiętajmy jednak, że wówczas otrzymamy kwotę pomniejszoną o podatek Belki i 30% podstawowych składek (trafią do ZUS jako dodatkowa składka emerytalna).

Warto wiedzieć, że jeśli nie chcemy, nie musimy zlecać zwrotu z powodu zmiany pracodawcy. W takim wypadku mamy dwa wyjścia:

1. wypłata transferowa do IKE lub PPE u nowego pracodawcy;
2. pozostawienie środków u poprzedniego pracodawcy do czasu wypłaty, tj. osiągnięcia wymaganego wieku.

Czym PPE różni się od PPK?

Pracowniczy Program Emerytalny i Pracownicze Plany Kapitałowe to formy oszczędzania, z których mogą korzystać osoby zatrudnione. W obu programach:

• kapitał na emeryturę budujemy razem z pracodawcą;
• środki na PPE i PPK są własnością uczestnika i podlegają dziedziczeniu;
• udział pracownika jest dobrowolny.

Znamy już główne podobieństwa. Przejdźmy teraz do omówienia różnic.

PPE jest dobrowolne zarówno dla pracodawcy, jak i pracownika. Jeśli zatrudniony chce przystąpić do programu, musi złożyć odpowiednią deklarację. Finansowanie składek leży głównie po stronie zakładu pracy (pracownik może, ale nie musi zdecydować się na odprowadzanie składki dodatkowej). Uczestnik ma prawo wypłacić środki dopiero po osiągnięciu wymaganego wieku. Wcześniejsze wycofanie oszczędności jest możliwe tylko w przypadku likwidacji programu lub zmiany miejsca pracy.

Natomiast PPK jest obowiązkowe dla każdego pracodawcy, a osoby zatrudnione zapisywane są do programu automatycznie. Kapitał budują razem: uczestnik, pracodawca i państwo. Pracownik ma stały dostęp do swojego rachunku PPK i w każdej chwili może wycofać środki, tj. zlecić zwrot.

Jakie korzyści daje Pracowniczy Program Emerytalny?

Korzyści dla pracownika są dość oczywiste. Buduje on swój dodatkowy kapitał emerytalny, nie ponosząc przy tym niemal żadnych kosztów. Dodatkowo przy wypłacie środków, po osiągnięciu wymaganego wieku, nie będzie musiał płacić podatku od zysków kapitałowych.

Natomiast pracodawca czuwa nad procesem tworzenia programu i jego prawidłowym funkcjonowaniem oraz finansuje składki. Zatem, czy to mu się opłaca?

Mogłoby się wydawać, że nie. To tylko dodatkowe obciążenie finansowe i niepotrzebna papierologia. Warto wiedzieć, że wpłaty podstawowe zwolnione są z obowiązkowych składek na ubezpieczenie społeczne. Dodatkowo koszty prowadzenia programu, pracodawca ma prawo zaliczyć do kosztów uzyskania przychodu. Dzięki temu „odzyskuje” je, płacąc niższy podatek dochodowy.

Poza tym prowadzenie PPE ma także wpływ na wizerunek firmy i poprawia jej konkurencyjność na rynku. Zatrudnieni mają motywację, by związać się z danym zakładem pracy na dłużej. A pracodawca nie musi borykać się z ciągłą rotacją pracowników i ponosić kosztów szkolenia nowej kadry.

PPE Podsumowanie

Pracowniczy Program Emerytalny to jeden z czterech systemów oszczędzania, z jakiego możemy skorzystać w ramach III filaru systemu emerytalnego. Jego funkcjonowanie w danej firmie zależy jedynie od dobrej woli pracodawcy. Największą zaletą programu jest fakt, że składki odprowadza jedynie pracodawca, zaś wadą – ograniczony dostęp do środków.

Autor artykułu

Michał Król

Pozostałe publikacje autora

Z wykształcenia finansista. Posiada wieloletnie doświadczenie w instytucjach finansowych i bankach. Czuwa nad merytorycznymi aspektami artykułów. Potrafi w jasny i prosty sposób wyjaśnić nawet zawiłe aspekty świata finansów. Na bieżąco śledzi nowości w świecie Fintechów i podpowiada jak najlepiej wykorzystywać funkcje poszczególnych z nich. Lubi Podróże, zainteresowany jest światem inwestycji i jest pasjonatem Lotnictwa.