Najlepsze promocje bankowe i ranking kont osobistych
Weksel wydaje się czymś archaicznym, czymś, co już dawno wyszło z użycia. Otóż nie. Co prawda, nie jest zbyt popularny, ale nadal znajduje zastosowanie w obrocie gospodarczym. Wykorzystywany jest jako forma zabezpieczenia różnego rodzaju umów, np. kredytowych. W poniższym artykule skupimy się na szczególnym wekslu – chodzi o weksel in blanco. Wyjaśniamy, czym jest, jakie niesie skutki finansowe i prawne oraz na co uważać, wystawiając taki weksel.
Żeby łatwiej było zrozumieć instytucję weksla in blanco, najpierw warto wyjaśnić, czym tak właściwie jest weksel.
To papier wartościowy, którego rolą jest zabezpieczenie umowy. Polega na tym, że jedna strona zobowiązuje się zapłacić określoną kwotę w wyznaczonym terminie na rzecz drugiej strony. Podstawą zobowiązania wekslowego jest podpis złożony na dokumencie.
Aby taki weksel był ważny, musi być sporządzony na piśmie. Od stycznia 2007 r. nie obowiązują już urzędowe blankiety wekslowe (nie trzeba więc już płacić za nie opłaty skarbowej). Obecnie dokument może być sporządzony na zwykłej kartce papieru. Musi jednak zawierać konkretne elementy, tj.:
Instytucję weksla w Polsce reguluje ustawa z dnia 28 kwietnia 1936 r. – Prawo wekslowe.
Z pojęciem weksla nierozerwalnie związane są inne skomplikowanie brzmiące terminy. Jeśli mamy lub będziemy mieć do czynienia z tego typu dokumentem, warto poznać ich znaczenie. Dzięki temu unikniemy nieporozumień.
Pierwszy ważny termin to trasant. Tym mianem określa się wystawcę weksla (dłużnika wekslowego). Warto dodać, że nie zawsze wystawca jest jednocześnie zobowiązany do zapłaty weksla. Trasant do zapłaty wskazanej kwoty może wyznaczyć osobę trzecią, czyli trasata.
Niekiedy przy wystawianiu weksla pojawia się także awalista, tj. poręczyciel. To osoba trzecia, która, składając swój podpis, zgadza się solidarnie odpowiadać za zapłatę sumy wekslowej. Będzie zobowiązana ją uregulować, jeśli nie zrobi tego dłużnik. Takie poręczenie wekslowe nosi nazwę awal.
Mianem remitenta określa się wierzyciela wekslowego, czyli osobę lub instytucję, na rzecz której ma zostać wypłacona kwota wynikająca z weksla.
Remitent może w drodze indosu (tj. pisemnego oświadczenia woli o przeniesieniu praw własności weksla na inną osobę) przekazać weksel. Jeśli zdecyduje się to zrobić, stanie się indosantem. Natomiast osoba, na rzecz której zostały przeniesione prawa do weksla – indosatariuszem.
Ważnym pojęciem jest także protest weksla. To zapis (akt publiczny), jaki sporządza notariusz, w przypadku odmowy przyjęcia lub zapłaty weksla przez dłużnika.
W treści weksla mogą znajdować się także różnego rodzaju klauzule, które dzieli się na: wekslowo obojętne, wekslowo skuteczne oraz unieważniające weksel. Przykładami takich klauzul jest, m.in.:
We wspomnianej wcześniej ustawie wyróżnione zostały 2 główne rodzaje weksli:
Nietypową odmianą weksla jest weksel in blanco. Określa się go także mianem niezupełnego, ponieważ w chwili wystawienia celowo pomija się elementy obowiązkowe (np. kwotę do zapłaty, termin płatności). Na dokumencie mogą widnieć tylko niezbędne podpisy. Z tego też względu nie jest uznawany za papier wartościowy. Zyskuje ten status, dopiero gdy zostaną uzupełnione wymagane prawem informacje.
Weksel in blanco z reguły pełni funkcję gwarancyjną. Jeśli wystawca weksla nie wywiąże się z umowy, wierzyciel może dodać brakujące informacje i żądać zapłaty. Jak łatwo się domyślić, podpisanie tego typu dokumentu, niesie ze sobą spore ryzyko. Posiadacz weksla może przecież wpisać, np. zawyżoną kwotę lub przekazać go w niepowołane ręce.
Aby nie dopuścić do tego typu nadużyć, dłużnik powinien dopilnować, by razem z wekslem in blanco sporządzić deklarację wekslową. Jest to osobny dokument – nie może być ani częścią weksla, ani umowy, którą zabezpiecza. Określa się w nim, na jakich warunkach wierzyciel ma prawo uzupełnić brakujące elementy.
W deklaracji warto zawrzeć kwotę do zapłaty. Może być oznaczona liczbowo (np. 50 tys. zł) lub opisowo (np. suma wekslowa nie może przekroczyć kwoty zobowiązania wynikającego z umowy XYZ po odjęciu dokonanych wpłat).
Więcej o tym, jak zabezpieczyć się przed nieuczciwością remitenta, piszemy w dalszej części artykułu.
Wystawienie weksla nie wymaga ani wizyty w urzędzie, ani u notariusza. Obecnie nie są potrzebne już urzędowe blankiety. Wystarczy więc kartka papieru i długopis.
Wystawca (oraz opcjonalnie poręczyciele i trasat) może podpisać nawet, tzw. goły blankiet, na którym znajduje się jedynie zwrot typu „zapłacę za ten weksel”. Oczywiście, najlepiej zadbać o to, by na dokumencie widniało jak najwięcej uzupełnionych informacji, a nie jedynie puste pola. Warto zawrzeć także klauzule zabezpieczające nasze interesy, np. „bez indosu”, „nie na zlecenie”.
Weksel można uznać za nieważny, jeśli, m.in.:
Weksel nie traci swojej mocy wraz ze śmiercią wystawcy. Jest prawem majątkowym, więc staje się wówczas długiem spadkowym. To spadkobiercy będą musieli go spłacić, chyba że w porę odrzucą spadek u notariusza lub w sądzie.
Niestety, rozdzielność majątkowa nie zawsze ochroni współmałżonka przed długiem wekslowym. Jeśli intercyza została podpisana po zaciągnięciu zobowiązania, małżonek solidarnie odpowiada za dług swoim majątkiem. Podobnie, w sytuacji gdy małżonkowie mają rozdzielność majątkową, ale jeden zdecyduje się złożyć poręczenie na wystawionym przez drugiego wekslu.
Ponadto, aby intercyza chroniła przed egzekucją komorniczą, małżonek musi poinformować o jej istnieniu remitenta. Jeśli tego nie zrobi, fakt posiadania rozdzielności majątkowej nie będzie miał znaczenia przed sądem. Warto więc w deklaracji wekslowej zamieścić oświadczenie o intercyzie.
Weksel in blanco pełni przede wszystkim funkcję gwarancyjną. Obecnie z prośbą o podpisanie takiego dokumentu możemy spotkać się, m.in.:
W przypadku kredytów hipotecznych weksel in blanco jest jedną z form zabezpieczenia takiego kredytu, zazwyczaj wymagany bezwarunkowo. Dodatkowo kredytodawcy stawiają na zabezpieczenie hipoteczne i/lub ubezpieczenie (np. na życie). W przypadku takich kredytów, mamy więc przynajmniej kilka zabezpieczeń. Na dobrą sprawę, takie warunki spotkamy we wszystkich bankach z naszego rankingu kont.
To zrozumiałe. Zdecydowanie łatwiej jest bowiem odzyskać pożyczoną kwotę, mając kilka zabezpieczeń i jednocześnie dokonując egzekucji tam, gdzie jest ona łatwiejsza.
Zabezpieczając kredyt hipoteczny wekslem in blanco i przestając go spłacać, bank będzie miał prawo uzupełnić weksel zgodnie z deklaracją wekslową i żądać od nas uregulowania należności w ciągu 2 tygodni. To zabezpieczenie przyspieszy egzekucję po stronie banku.
Posiadając weksel in blanco, wierzyciel przede wszystkim szybciej, łatwiej i taniej może wyegzekwować spłatę należności. Nie musi bowiem wszczynać sprawy sądowej i wnosić opłaty w wysokości 5% zobowiązania. Ma prawo skorzystać z sądowego postępowania nakazowego, płacąc przy tym tylko ¼ standardowych kosztów. Sąd sprawdza wówczas weksel jedynie pod względem formalnym i wydaje nakaz zapłaty bez przeprowadzania rozprawy. Co ważne, może także nadać wyrokowi rygor natychmiastowej wykonalności. Oznacza to, że po jego uzyskaniu komornik od razu zajmuje majątek dłużnika.
Jednak, aby to wszystko mogło dojść do skutku, weksel musi być ważny i prawidłowo zrealizowany. Dlatego, zanim wierzyciel zrobi z niego użytek, powinien dokładnie przestudiować Prawo wekslowe i/lub zasięgnąć porady specjalisty.
Główną korzyścią osoby, która pospisuje weksel, jest przyspieszenie realizacji swojego celu, np. podpisanie umowy kredytowej, ważnego kontraktu, uzyskanie dotacji itp. W przypadku starań o kredyt weksel może wpłynąć na ocenę zdolności kredytowej, co przełoży się na lepsze warunki kredytu, np. niższą marżę kredytu.
Należy jednak pamiętać, że podpisanie weksla in blanco to poważne i ryzykowne zobowiązanie. Oczywiście, sporo zależy od uczciwości remitenta. A ten, jeśli zechce, może narobić nam sporych kłopotów.
Warto wiedzieć, ze zobowiązanie wekslowe jest ważne, nawet jeśli nie istniało zobowiązanie będące przyczyną wystawienia dokumentu lub było ono nieważne. Sąd sprawdza tylko, czy weksel spełnia wymogi formalne. Nie bada, czy roszczenia wierzyciela są uzasadnione, np. czy weksel rzeczywiście zabezpieczał pożyczkę. A to stanowi pole do wielu nadużyć. Oczywiście, dłużnik ma prawo się bronić, ale z reguły oznacza to kosztowną i długotrwałą batalię w sądzie.
Kolejne zagrożenie stanowi możliwość indosowania weksla, tj. puszczenia go w obieg. Polega to na tym, że pierwszy remitent przenosi prawa z weksla na innego wierzyciela. Wbrew pozorom jest to niezwykle prosta operacja. Wystarczy wpisać na wekslu klauzulę „ustępuję na zlecenie”, podać imię i nazwisko nowego właściciela, podpisać się i przekazać mu dokument. Nie jest potrzebna do tego zgoda dłużnika. Co więcej, remitent nie ma obowiązku informować go, że weksel zmienił właściciela. Dłużnik może więc dowiedzieć się o tym, dopiero gdy otrzyma nakaz zapłaty.
Każda zmiana wierzyciela zmniejsza szansę na wygraną w sądzie. Wówczas musimy udowodnić nie tylko, że wywiązaliśmy się z umowy, którą zabezpieczał weksel, ale także, że nowy właściciel świadomie działał na naszą szkodę, np. wiedział, że spłaciliśmy już należność. Jak łatwo można się domyślić, przedstawienie takich dowodów bywa niemożliwe.
Oczywiście, najlepiej nie podpisywać weksla in blanco. Jednak nie zawsze mamy wybór. Jak wówczas uchronić się przed zagrożeniami? Poniżej kilka wskazówek.
Podsumowując, weksel in blanco może ułatwić realizację różnych celów – zarówno zawodowych, jak i prywatnych. Niezwykle łatwo jest go wystawić i podpisać. Jednak równie łatwo za jego sprawą można wpaść w poważne kłopoty finansowe. To bardzo ryzykowny instrument, zwłaszcza jeśli wpadnie w niepowołane ręce. W razie problemów to dłużnik musi dowieść, że wierzyciel źle wypełnił weksel lub że jego roszczenie jest nieuzasadnione. A zawiłość przepisów Prawa wekslowego nie ułatwia sprawy.
Dlatego decyzję o wystawieniu weksla trzeba podjąć świadomie. Najlepiej jeśli przed złożeniem podpisu skonsultujemy się z prawnikiem i zadbamy o to, by w treść dokumentu jak najlepiej zabezpieczała nasze interesy.
Weksel in blanco, zwany także niezupełnym, jest nietypową odmianą weksla. W chwili wystawiania dokumentu część elementów jest celowo nieuzupełniona – musi zawierać jedynie podpisy wystawcy i ewentualnie trasata oraz poręczycieli. Właśnie dlatego nie można go określić mianem papieru wartościowego. Staje się nim, dopiero gdy zostaną uzupełnione brakujące informacje.
Dla wierzyciela weksel jest dość dobrym zabezpieczeniem, ponieważ szybciej i taniej może wyegzekwować swój dług. Nie jest potrzebna rozprawa sądowa. Nakaz zapłaty uzyskuje się w ramach sądowego postępowania nakazowego. Dla dłużnika podpisanie weksla jest ryzykowne, dlatego powinien zadbać, by w treści nie znajdowały się niekorzystne dla niego klauzule.
